Zespół antyfosfolipidowy (APS) to układowa choroba autoimmunizacyjna, której cechą charakterystyczną jest występowanie zakrzepicy naczyń i/lub powikłań położniczych w obecności autoprzeciwciał skierowanych przeciwko antygenom kompleksu fosfolipidowo-białkowego. W diagnostyce APS kluczowe znaczenie mają trzy grupy przeciwciał: antykoagulant toczniowy (LA), przeciwciała anty-kardiolipinowe (aCL) oraz przeciwciała przeciwko β2-glikoproteinie I (anti-β2GPI).

Nowe kryteria ACR/EULAR 2023

W 2023 roku opublikowano nowe kryteria klasyfikacyjne zespołu antyfosfolipidowego, opracowane przez ACR i EULAR. Ich celem było zwiększenie spójności i jednoznaczności klasyfikacji pacjentów z APS oraz przezwyciężenie ograniczeń wcześniejszych wytycznych z 2006 roku. Choć są to kryteria klasyfikacyjne, a nie diagnostyczne, mogą stanowić istotne narzędzie wspierające praktykę kliniczną – zwłaszcza w ocenie profilu autoprzeciwciał i fenotypu klinicznego pacjenta.

W swoim wykładzie pt. „Zespół antyfosfolipidowy: pułapki klasyfikacji i interpretacji wyników” prof. dr hab. n. med. Jacek Musiał (Zakład Alergii, Autoimmunizacji i Nadkrzepliwości, II Katedra Chorób Wewnętrznych CM UJ), omawia najważniejsze aspekty diagnostyki APS – zarówno od strony teoretycznej, jak i praktycznej. Szczególną uwagę poświęca charakterystyce autoprzeciwciał, zależnościom między ich profilem a ryzykiem zakrzepowym oraz ewolucji kryteriów klasyfikacyjnych. W prezentacji pojawia się także refleksja nad tym, jak odróżnić laboratoryjny profil wysokiego ryzyka od przypadkowego dodatniego wyniku, który nie ma znaczenia klinicznego.

Jak podkreśla prelegent, mimo postępu w standaryzacji podejścia, diagnostyka APS pozostaje wyzwaniem – wymaga nie tylko znajomości aktualnych wytycznych, ale także umiejętności interpretacji wyników w kontekście klinicznym.

0:41 Co to jest zespół antyfosfolipidowy?

2:40 Kryteria klasyfikacyjne APS z 2006 roku

6:03 Charakterystyka przeciwciał antyfosfolipidowych

8:49 Dlaczego opracowano nowe kryteria klasyfikacyjne APS?

10:25 Charakterystyka β2-glikoproteiny 1

11:50 Fenotypy APS

12:20 Ryzyko zakrzepowe związane z profilem autoprzeciwciał w APS

15:55 Nowe kryteria klasyfikacyjne APS ACR/EULAR z 2023 roku

23:13 Czym są kryteria klasyfikacyjne?

24:56 Dlaczego diagnostyka APS jest wciąż wyzwaniem?

30:51 Laboratoryjne kryteria klasyfikacyjne APS ACR/EULAR 2023

36:15 Kryteria klasyfikacyjne APS ACR/EULAR 2023 a rozpoznanie APS

37:35 Zalecenia ISTH-SSC laboratoryjnego wykrywania i interpretacji aPL w diagnostyce APS – 2025