Do najważniejszych przewlekłych chorób zapalnych jelit (CIBD – chronic inflammatory bowel diseases) należą wrzodziejące zapalenie jelita grubego (UC – ulcerative colitis) i choroba Leśniowskiego-Crohna (CD – Crohn’s disease).
UC przebiega z reakcjami autoimmunizacyjnymi przeciwko błonie śluzowej i podśluzowej okrężnicy lub odbytnicy oraz nasilonymi reakcjami immunologicznymi przeciwko florze jelitowej. UC jest chorobą uwarunkowaną genetycznie, jej rozwojowi sprzyjają określone czynniki środowiskowe (m.in. dieta, infekcje jelit). Zapalenie rozprzestrzenia się w sposób ciągły z odbytnicy, czyli od okolicy odbytu w górę.
CD jest klasyfikowana jako choroba autoimmunizacyjna błony śluzowej jelit z wysokim odsetkiem nawrotów. Przewlekłe zapalenie ziarniniakowe, które może obejmować cały przewód pokarmowy od jamy ustnej do odbytu, ale występuje w większości przypadków tylko w dolnym odcinku jelita cienkiego (końcowe jelito kręte) i jelicie grubym (okrężnicy), bardzo rzadko w przełyku i jamie ustnej. CD charakteryzuje się nieciągłym, segmentowym atakiem na błonę śluzową jelita. W wyniku tego kilka odcinków jelita może być zajętych jednocześnie, z przerwami na zdrowe odcinki.
Wstępne odróżnienie zespołu jelita drażliwego od CIBD można uzyskać poprzez nieinwazyjne wykrywanie kalprotektyny w kale.
Autoprzeciwciała przeciwko zewnątrzwydzielniczej części trzustki są niezawodnym markerem CD. Mają one duże znaczenie diagnostyczne ze względu na swoistość narządową i często wysokie stężenie w surowicy chorych. Ze względu na fakt, że zapalenie ściany jelita w CD jest powodowane przez autoantygeny zawarte w wydzielinie trzustkowej, szczególnie proteoglikany CUZD1 i GP2, oznaczenie autoprzeciwciał przeciwko antygenom trzustkowym rPAg1 (CUZD1) i/lub PAg2 (GP2) z zastosowaniem IIFT stanowi nowy wymiar w serologicznej diagnostyce CD. Przeciwciała przeciwko Saccharomyces cerevisiae (ASCA) wzbogacają diagnostykę serologiczną CD o kolejny parametr.
Autoprzeciwciała przeciwko jelitowym komórkom kubkowym, które występują wyłącznie w UC, są patognomonicznymi markerami tej choroby autoimmunizacyjnej. Docelowy antygen odpowiedzialny za UC nie został jeszcze dokładnie zidentyfikowany. Serologiczne oznaczenie autoprzeciwciał przeciwko laktoferynie związanej z DNA może być pomocne w rozpoznaniu CIBD, zwłaszcza UC.
