Na metabolizm kości istotny wpływ ma aktywność osteoblastów i osteoklastów, hormony kalciotropowe (1,25-dihydroksywitamina D, parathormon i kalcytonina) oraz stężenie wapnia w płynie pozakomórkowym.
Parathormon (PTH – parathyroid hormone) to hormon peptydowy, który jest syntetyzowany w przytarczycach. PTH uwalniany jest w odpowiedzi na zmniejszenie stężenia wapnia w organizmie. Powoduje on zwiększenie resorpcji kości z uwolnieniem wapnia i fosforanów do płynu pozakomórkowego, pośrednio wpływa na zwiększenie wchłaniania wapnia w jelitach oraz nasila zwrotne wchłanianie wapnia w nerkach. Jednocześnie PTH zwiększa wydalanie fosforanów w moczu, hamując ich zwrotne wchłanianie.
Diagnostycznie najistotniejsze jest oznaczanie nienaruszonej (kompletnej) cząsteczki PTH (iPTH – intact PTH), która jest formą biologicznie aktywną. Oznaczenie ilościowe iPTH jest ważne w diagnostyce pierwotnej nadczynności przytarczyc spowodowanej pojedynczym gruczolakiem przytarczyc z atrofią pozostałych przytarczyc lub pierwotnym przerostem wszystkich czterech przytarczyc. Niekontrolowany wzrost poziomu PTH, a co za tym idzie – hiperkalcemia, prowadzi do zmian kostnych ze spadkiem masy kostnej i kamicy nerkowej (zawierającej szczawian wapnia lub fosforan wapnia). U ponad 90% pacjentów z pierwotną nadczynnością przytarczyc obserwuje się podwyższone stężenia iPTH. Co więcej, połączone oznaczanie poziomów witaminy 25(OH)D, iPTH i kalcytoniny może dostarczyć informacji o występowaniu zaburzeń lub chorób metabolizmu kostnego.
