Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR) ma decydujące znaczenie diagnostyczne w ostrych lub przewlekłych procesach zapalnych ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Ostre infekcje OUN objawiają się zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych lub zapaleniem mózgu. Zakażenia te mogą być wywoływane przez bakterie (np. Borrelia spp., Treponema pallidum), wirusy (np. HSV, VZV, wirus odry, wirus TBE, EBV) lub pasożyty (np. Toxoplasma gondii). Analiza płynu mózgowo-rdzeniowego odgrywa główną rolę również w diagnostyce różnicowej chorób niezakaźnych, takich jak stwardnienie rozsiane (SM – sclerosis multiplex). Wykrywanie wewnątrzoponowej syntezy przeciwciał przeciwko wirusom odry, różyczki i/lub ospy wietrznej (reakcja MRZ – measles, rubella, zoster) jest swoistym wskaźnikiem SM.
Przy diagnozowaniu zakażenia OUN konieczne jest rozróżnienie między przeciwciałami wytwarzanymi wewnątrzoponowo a przeciwciałami, które migrowały z krwi do płynu mózgowo-rdzeniowego. Odbywa się to poprzez pomiar stężenia przeciwciał specyficznych dla patogenu, odpowiednich klas immunoglobulin (całkowite IgG, IgM) i albuminy zarówno w płynie mózgowo-rdzeniowym, jak i surowicy pacjenta. Jeśli występuje infekcja ośrodkowego układu nerwowego, w płynie mózgowo-rdzeniowym gromadzą się przeciwciała swoiste dla patogenów. Jeśli jednak infekcja nie rozprzestrzeniła się do mózgu, a bariera krew/PMR jest nadal nienaruszona, dystrybucja przeciwciał specyficznych dla patogenu w PMR i surowicy jest taka sama jak w przypadku całkowitego IgG. Wewnątrzoponowe wytwarzanie przeciwciał specyficznych dla patogenu jest zdefiniowane przez wskaźnik CSQrel. (synonim: wskaźnik wewnątrzoponowej syntezy przeciwciał) – względny iloraz PMR/surowica.
Oprócz oznaczania swoistych przeciwciał, w diagnostyce neuroboreliozy przydatne jest również badanie chemokiny CXCL13 w płynie mózgowo-rdzeniowym. U pacjentów z ostrą neuroboreliozą, we wczesnych stadiach choroby, wielokrotnie obserwuje się wysokie stężenia CXCL13, często jeszcze przed wykryciem przeciwciał przeciwko Borrelia. Oznaczanie CXCL13 może pomóc w zlikwidowaniu luki między zakażeniem a dodatnim wynikiem testu na obecność przeciwciał oraz w diagnozowaniu neuroboreliozy na wcześniejszym etapie. Co więcej, CXCL13 stosowany jako marker aktywności pomaga w różnicowaniu między ostrą neuroboreliozą a przebytą neuroboreliozą. CXCL13 nadaje się również jako marker przebiegu choroby po leczeniu. Jego stężenie w płynie mózgowo-rdzeniowym zmniejsza się wraz z udaną terapią. Należy wziąć pod uwagę, że podwyższone wartości CXCL13 można zaobserwować również w innych chorobach, w szczególności w chłoniaku OUN czy zakażeniach HIV.
EUROLabCSF to program do automatycznego obliczania ilorazu PMR/surowica.
