Diagnostyka przeciwciał antyneuralnych odgrywa kluczową rolę we współczesnym podejściu do pacjentów z podejrzeniem neurologicznych zespołów paranowotworowych (NZP). Wczesne wykrycie tych przeciwciał pozwala na szybsze rozpoznanie chorób o podłożu autoimmunizacyjnym, które często współistnieją z nowotworami, a także na wdrożenie odpowiedniego postępowania terapeutycznego.  Współpraca pomiędzy neurologami, onkologami i diagnostami laboratoryjnymi jest kluczowa dla prawidłowego rozpoznania i leczenia tych złożonych jednostek chorobowych.

Strategie diagnostyczne w wykrywaniu przeciwciał antyneuralnych

Dla lekarzy neurologów i diagnostów laboratoryjnych znajomość dostępnych metod badania i znaczenia klinicznego przeciwciał antyneuralnych staje się niezbędna w codziennej praktyce. Obecnie dostępnych jest kilka metod wykrywania przeciwciał antyneuralnych, w tym:

• immunofluorescencja pośrednia (IIFT) z zastosowaniem substratów tkankowych,
• metoda immunoblot z zastosowaniem oczyszczonych antygenów,
• metoda komórkowa, CBA (cell-based assays), w której substratem są komórki transfekowane.

Każda z tych metod ma swoją specyfikę, czułość i zastosowanie kliniczne, a wybór odpowiedniej strategii diagnostycznej często zależy od obrazu klinicznego pacjenta oraz dostępnych zasobów laboratoryjnych. Kluczowe znaczenie ma także interpretacja wyników w kontekście objawów neurologicznych oraz potwierdzenie ewentualnego procesu nowotworowego.

Aktualne rekomendacje diagnostyczne podkreślają konieczność stosowania algorytmicznego podejścia do badań przeciwciał antyneuralnych. Obecnie w diagnostyce przeciwciał antyneuralnych złotym standardem jest metoda immunofluorescencji lub immunohistochemiczna z zastosowaniem tkanek zwierzęcych jako substratu, a następnie potwierdzenie wyniku za pomocą testów wysocespecyficznych– immunoblot lub testów CBA.

Praktyczne aspekty diagnostyki – spojrzenie kliniczne i przypadki

Podczas konferencji „Autoimmunologia 2025 – postępy w diagnostyce przeciwciał” prof. dr hab. n. med. Sławomir Michalak, wielkopolski konsultant wojewódzki w dziedzinie neurologii, przedstawił wykład zatytułowany „Zrozumieć wynik badania przeciwciał antyneuralnych. Opis przypadków”. W trakcie swojego wystąpienia prof. Michalak omówił definicję przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom neuralnym, ich klasyfikację oraz przedstawił schemat diagnostyczny wykorzystywany w rozpoznawaniu neurologicznych zespołów paranowotworowych (NZP).

W prezentacji znalazły się również przykłady obrazów świecenia autoprzeciwciał w badaniach immunofluorescencji pośredniej (IIFT), co miało na celu zobrazowanie charakterystycznych wzorców występujących przy różnych typach przeciwciał. Dodatkowo Profesor zaprezentował szczegółowe opisy przypadków klinicznych, w tym przypadek młodego pacjenta z autoimmunologicznym zapaleniem mózgu, u którego wykryto przeciwciała anty-AMPAR1 i anty-LGI1.

0:15 Wyjaśnienie pojęcia przeciwciał antyneuralnych

1:06 Rys historyczny

1:56 Rozwój neurologicznych zespołów paranowotworowych (NZP)

4:23 Autoprzeciwciała związane z wysokim ryzykiem wystąpienia nowotworu

5:49 Autoprzeciwciała związane ze średnim ryzykiem wystąpienia nowotworu

6:38 Autoprzeciwciała związane z niskim ryzykiem wystąpienia nowotworu

7:19 System oceny klinicznej o nazwie PNS-Care Score (Skala Oceny NZP)

7:50 Badanie PMR w NZP

9:36 Algorytm diagnostyczny NZP

11:11 Przykłady wzorów świeceń w IIFT z substratem tkankowym

12:33 Czy przeciwciała antyneuralne mogą występować u zdrowych osób?

15:46 Autoprzeciwciała w zespołach paranowotworowych

17:11 Przegląd i przykłady dodatnich wyników badań na obecność przeciwciał antyneuralnych

27:38 Przeciwciała skierowane przeciwko neuronalnym antygenom powierzchniowym

29:39 Autoimmunologiczne zapalenie mózgu z przeciwciałami anty-AMPAR1 i anty-LGI1

30:14 Zapalenie układu limbicznego z przeciwciałami anty-LGI1