Od 1990 r. liczba osób dorosłych z nadwagą zwiększyła się przeszło dwukrotnie, a nastolatków aż czterokrotnie. Według najnowszych danych WHO (ang. World Health Organization) w 2022 r. 2,5 mld dorosłych miało nadwagę, z czego 890 mln cierpiało na otyłość. Może być ona związana m.in. z cukrzycą typu 2, chorobą wieńcową i nadciśnieniem, a współistnienie tych chorób zostało nazwane zespołem metabolicznym.

Rola adiponektyny w organizmie ludzkim

Adiponektyna, zaliczana do adipokin, to białko wydzielane przez adipocyty, czyli główny rodzaj komórek budujących tkankę tłuszczową. Adiponektyna od momentu jej odkrycia w 1995 r. budzi duże zainteresowanie naukowców ze względu na działanie przeciwcukrzycowe i przeciwzapalne oraz potencjalną możliwość jej wykorzystania jako narzędzia terapeutycznego w zespole metabolicznym. Adiponektyna jest cząsteczką sygnałową między tkanką tłuszczową a innymi narządami związanymi z metabolizmem. Wykazano, że w organizmie ludzkim pełni następujące funkcje:

• Wykazuje korzystne działanie metaboliczne i poprawia homeostazę energetyczną organizmu poprzez zwiększenie utleniania kwasów tłuszczowych w mięśniach szkieletowych, obniżenie poziomu glukozy we krwi, zmniejszenie gromadzenia się lipidów w wątrobie oraz zwiększenie insulinowrażliwości tkanek.
• Zapobiega rozwojowi nowotworów poprzez regulację proliferacji komórkowej.
• Zwiększa przeżywalność wielu różnych typów komórek (działanie przeciwapoptotyczne), blokując procesy śmierci komórkowej.
• Ma działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne, przez co zmniejsza ryzyko rozwoju miażdżycy.
• Reguluje apetyt i utrzymanie prawidłowej masy ciała.

Adiponektyna jako potencjalny biomarker

Adiponektyna stanowi 0,01% wszystkich białek osocza, a jej stężenie we krwi jest stabilne i stosunkowo wysokie w porównaniu z innymi hormonami. Co ciekawe, w warunkach metabolicznie niekorzystnych poziom adiponektyny we krwi ulega zmniejszeniu – zjawisko to nazwano tzw. paradoksem adiponektyny. Pomimo że białko jest wydzielane przez tkankę tłuszczową, to paradoksalnie jego stężenie jest niższe u osób z nadwagą, a wyższe u tych o prawidłowej masie ciała. Jest więc odwrotnie proporcjonalne do wskaźnika masy ciała BMI (ang. body mass index) oraz stężenia insuliny i trójglicerydów we krwi.

Zmniejszeniu tkanki tłuszczowej, czyli utracie wagi, towarzyszy wzrost stężenia adiponektyny i wrażliwości na insulinę, toteż adiponektyna może stanowić potencjalny biomarker służący do oznaczania insulinooporności. Niskie stężenie adiponektyny może być zatem uważane za predyktor występowania i rozwoju choroby wieńcowej, cukrzycy i miażdżycy. Adiponektyna może stać się biomarkerem pozwalającym na oszacowanie ryzyka wystąpienia tych chorób.

Badanie stężenia adiponektyny

Adiponektyna nie podlega wahaniom dobowym, dlatego badanie można wykonać o dowolnej porze dnia, a materiałem pobieranym od pacjenta jest krew. Ilościowe oznaczenie adiponektyny w ludzkiej surowicy lub osoczu można przeprowadzić, wykorzystując test immunoenzymatyczny ELISA (ang. enzyme-linked immunosorbent assay). Adiponektyna występuje w osoczu w wysokich stężeniach (3–30 µg/ml), przy czym wyższe wartości obserwuje się u kobiet. Typowe jest również zmniejszanie się poziomu adiponektyny wraz z wiekiem. EUROIMMUN w swojej ofercie posiada test diagnostyczny służący do ilościowego oznaczania adiponektyny:

• Zestaw testowy ELISA – nr kat. EQ 6446-9601 – w celu wsparcia diagnostyki chorób związanych z nadmiarem lub niedoborem adiponektyny.

Podsumowanie

Adiponektyna jest kluczowym mediatorem ogólnoustrojowej wrażliwości na insulinę i homeostazy glukozy. Oddziałuje przede wszystkim na wątrobę, trzustkę, serce, układ immunologiczny oraz tkankę tłuszczową. Główne efekty metaboliczne adiponektyny polegają na hamowaniu wydzielania glukozy w wątrobie i tłumieniu odpowiedzi zapalnych w organizmie. Ponadto białko to ma działanie przeciwapoptotyczne, które zostało udokumentowane szczególnie dla komórek trzustki i miocytów sercowych. Niskie stężenie adiponektyny, charakterystyczne dla osób z otyłością, powoduje przewlekły stan zapalny, sprzyjający m.in. rozwojowi insulinooporności, nadciśnieniu tętniczemu czy miażdżycy.

Piśmiennictwo

1. Kadowaki T. et al., Adiponectin and adiponectin receptors in insulin resistance, diabetes, and the metabolic syndrome, The Journal of Clinical Investigation 2006; 116 (7).
2. Dąbrowska M. et al., Adiponektyna a insulinooporność i miażdżyca, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2011; 7 (3).
3. Turer A.T. et al., Adiponectin: mechanistic insights and clinical implications, Diabetologia 2012; 55, 2319–2326.