W diagnostyce laboratoryjnej COVID-19 (Coronavirus disease 2019) wykorzystywane są 2 typy badań: genetyczne (diagnostyka bezpośrednia), np. test EUROIMMUN EURORealTime SARS-CoV-2, i serologiczne (diagnostyka pośrednia), np. testy EUROIMMUN Anty-SARS-CoV-2 ELISA (IgA, IgG). Testy bezpośrednie i pośrednie różnią się zastosowaniem i metodologią.
Testy molekularne umożliwiają detekcję materiału genetycznego koronawirusa SARS-CoV-2 w próbce pobranej z górnych lub dolnych dróg oddechowych pacjenta. Badania genetyczne znajdują zastosowanie szczególnie na początku infekcji, a więc w fazie replikacji wirusa, w której wykazują najwyższą czułość (1). Są to jedyne testy, które umożliwiają potwierdzenie ostrej infekcji.
Testy serologiczne służące do badania obecności specyficznych przeciwciał anty-SARS-CoV-2 w surowicy lub osoczu mają zastosowanie w okresie późniejszym, czyli już po wystąpieniu objawów COVID-19 (1) (2). Przeciwciała anty-SARS-CoV-2 mogą być wykrywane także u osób, które przeszły infekcję bezobjawowo lub skąpo objawowo. Pozytywny wynik badania serologicznego dowodzi kontaktu pacjenta z koronawirusem. Ze względu na stosunkowo niski koszt pojedynczego oznaczenia oraz możliwość przebadania dużej liczby próbek w trakcie jednej serii testy serologiczne to idealne narzędzie do badań epidemiologicznych.
| Porównanie testów genetycznych i serologicznych do diagnostyki zakażeń koronawirusem SARS-CoV-2 | ||
| Cecha | Testy genetyczne | Testy serologiczne |
| Co jest wykrywane | Materiał genetyczny wirusa (diagnostyka bezpośrednia) | Specyficzne przeciwciała anty-SARS-CoV-2 (diagnostyka pośrednia) |
| Jaką informację uzyskujemy | Wynik dodatni potwierdza obecność materiału genetycznego SARS-CoV-2 w badanej próbce, potwierdza występowanie ostrej infekcji | Wynik dodatni potwierdza obecność przeciwciał anty-SARS-CoV-2 w badanej próbce, potwierdza kontakt pacjenta z SARS-CoV-2 |
| Zastosowanie | • Identyfikacja osób zakażonych, przechodzących infekcję bezobjawowo lub skąpo objawowo, które mogą być źródłem zakażenia innych ludzi (tzw. „cisi” nosiciele)
• Badania osób szczególnie narażonych na zakażenie SARS-CoV-2 (np. personel medyczny), które z uwagi na wykonywaną pracę mogą być źródłem infekcji dla ludzi starszych i schorowanych, oraz osób mających kontakt z wieloma ludźmi (np. policja, personel sklepów, aptek) • Podejmowanie decyzji o przerwaniu lub kontynuacji kwarantanny |
|
| Potwierdzenie aktywnej infekcji | Diagnostyka i uzupełnienie diagnostyki:
• W przypadku badań w odstępach czasu: stwierdzenie serokonwersji jest dowodem zakażenia • U osób, u których objawy wskazywały na COVID-19, a uzyskano negatywne wyniki badań PCR (podejrzenie fałszywie negatywnych wyników badania molekularnego) • U osób, u których nie wykonano badania PCR w ciągu pierwszych 7–10 dni choroby (w późniejszych fazach choroby czułość ELISA jest wyższa niż PCR) • U pacjentów, którzy cierpią na powikłania po niedawnym przebyciu infekcji grypopodobnej, a nie mieli diagnostyki w kierunku zakażenia koronawirusem • Wydłużenie czasu rzetelnej i wiarygodnej diagnostyki zakażeń nowym koronawirusem Badania epidemiologiczne: • Ustalenie rozpowszechnienia zakażenia w populacji, zaraźliwości, zapadalności i wirulencji nowego czynnika zakaźnego • Możliwość ustalenia dokładnego wskaźnika infekcji na dotkniętym epidemią obszarze i określenie wskaźnika śmiertelności choroby • W wielu krajach badania serologiczne wdrażane są w celu identyfikacji osób odpornych na zakażenie Terapia eksperymentalna, rozwój szczepionek: • Wykrywanie ozdrowieńców z wysokim poziomem przeciwciał klasy IgG w celu pobrania od nich osocza do stosowania w terapii najcięższych przypadków COVID-19 (immunizacja bierna – transfuzja swoistych przeciwciał) • Opracowywanie nowych szczepionek – możliwość sprawdzenia ich skuteczności w indukowaniu odpowiedzi humoralnej |
|
| Cena pojedynczego oznaczenia | Stosunkowo wysoka | Stosunkowo niska |
| Wady | • Dostępny w niewielkiej liczbie placówek medycznych
• Na wynik badania ma wpływ jakość pobranego materiału i warunki przechowywania próbki • Stosunkowo wysoki koszt badania |
• Nie służy do wykrywania świeżych infekcji
• U niewielkiej liczby osób zdrowych wynik może być pozytywny, pomimo braku kontaktu z SARS-CoV-2 (reaktywność krzyżowa) • Przeciwciała pojawiają się w organizmie chorego stosunkowo późno (po kilku dniach od wystąpienia objawów klinicznych) |
| Zalety | • Możliwość otrzymania wyników dodatnich przed wystąpieniem pierwszych objawów klinicznych
• Możliwość otrzymania wyników dodatnich również u pacjentów, u których zakażenie przebiega bezobjawowo lub skąpo objawowo • Niskie ryzyko wystąpienia reakcji krzyżowych (przy odpowiednim doborze starterów) • Obecnie jedyny rodzaj testu, który umożliwia ostateczne wykluczenie bądź potwierdzenie występowania ostrej infekcji wirusem SARS-CoV-2 |
• Możliwość przebadania dużej liczby próbek w trakcie jednej serii
• Krótszy czas przeprowadzenia testu w porównaniu do badań molekularnych • Dostępny sprzęt do automatyzacji badania w większości laboratoriów diagnostycznych • Prosta procedura inkubacji • Łatwa do wdrożenia w laboratorium metodyka badania • Niski koszt wykonania pojedynczego badania • Odpowiednie do masowych badań przesiewowych • Wydłużenie czasu rzetelnej i wiarygodnej diagnostyki zakażeń nowym koronawirusem |
Piśmiennictwo
- Zhao J. i wsp. Antibody responses to SARS-CoV-2 in patients of novel coronavirus disease 2019. medRxiv (Preprint). [Online] 03 2020. [Zacytowano: 07 04 2020.] doi: 10.1101/2020.03.02.20030189.
- Rymer W. Czy testy serologiczne mogą znaleźć zastosowanie w diagnostyce zakażenia SARS-CoV-2? Medycyna Praktyczna. [Online] 06 04 2020. [Zacytowano: 17 04 2020.] https://www.mp.pl/covid19/covid19-kompendium/232509,testy-serologiczne-zastosowanie-w-diagnostyce-zakazenia-sars-cov-2.
- World Health Organization. Laboratory testing for coronavirus disease (COVID-19) in suspected human cases: interim guidance. [Online] 19 03 2020. https://apps.who.int/iris/handle/10665/331501.
Anna Kołtyś
Specjalista ds. Informacji Naukowej, Product Manager ds. Autoimmunologii
