Czego szukasz?

Filtrowanie

Pocovidowy układ nerwowy, czyli neuroCOVID

08 listopada, 2022
Anna Kołtyś
Pocovidowy układ nerwowy, czyli neuroCOVID

Chociaż koronawirus SARS-CoV-2 jest uważany za patogen układu oddechowego, w wyniku COVID-19 mogą pojawić się liczne powikłania o charakterze wieloukładowym i wielonarządowym, w tym neurologiczne, kojarzone z tzw. neuroCOVID.  Mogą to być m.in.: splątanie, udar mózgu lub zaburzenia nerwowo-mięśniowe. Infekcja SARS-CoV-2 nie zawsze kończy się po kilku dniach ostrych objawów, lecz często skutkuje powikłaniami długoterminowymi. Dolegliwości takie jak zaburzenia koncentracji, ból głowy, zaburzenia czucia, depresja, a nawet psychoza, mogą utrzymywać się przez wiele miesięcy po przebyciu zakażenia SARS-CoV-2, jako część konstelacji objawów zwanej long COVID.

Neurologiczne objawy COVID-19

Wstępne doniesienia o zespołach neurologicznych towarzyszących COVID-19 u hospitalizowanych pacjentów opisywały zmiany w poziomie świadomości lub dysfunkcje poznawcze, osłabienie i ból głowy. W późniejszym czasie pojawiły się także informacje o udarach i ostrym zapaleniu bądź demielinizacji ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego.

Niektóre z poznanych objawów neurologicznych związanych z COVID-19 to:

  • zaburzenia lub zmiana rytmu snu
  • bóle głowy
  • przejściowe zmiany niedokrwienne mózgu
  • drętwienie kończyn
  • drgawki
  • obrzęk mózgu, udary mózgu, ataksje
  • zespół przewlekłego zmęczenia
  • zaburzenia pamięci, koncentracji, kojarzenia
  • lęk, depresja
  • długotrwałe zaburzenia węchu i smaku
  • mgła mózgowa

Zróżnicowany czas ich wystąpienia sugeruje, że stany te mają różne mechanizmy patofizjologiczne.

Droga SARS-CoV-2 do mózgu pacjenta

Wirusy mogą dostać się do ośrodkowego układu nerwowego m.in. drogą neuronalną, np. poprzez węchowy transport neuronalny. Wyjątkowa organizacja anatomiczna nerwów i opuszek węchowych w jamie nosowej i przodomózgowiu sprawia, że powstaje połączenie pomiędzy nabłonkiem nosa a OUN. Nerwy węchowe stanowią więc sposób na przedostanie się wirusa do mózgu przez nos. Ich infekcja może również wyjaśnić utratę węchu jako jeden z głównych objawów COVID-19. Dowiedziono, że po zakażeniu koronawirus może dotrzeć do mózgu przez nerw węchowy i opuszki węchowe w ciągu 7 dni.

Opublikowano także wyniki badań, w których zidentyfikowano receptor umożliwiający wirusowi SARS-CoV-2 dostęp do mózgu człowieka. W innych organach wirus ten uzyskuje dostęp do komórek poprzez wiązanie się z konwertazą angiotensyny 2 (ACE2) za pomocą transbłonowej proteazy serynowej 2 (TMPRSS2), jednak ACE2 i TMPRSS2 nie występują obficie w mózgu ludzkim.

Dzięki przeprowadzonym badaniom wykazano, że inny receptor – prekursor neuropiliny-1 (NRP1), białko powierzchniowe zaangażowane w rozwój mózgu – jest zdolny do wiązania się białkiem kolca SARS-CoV-2. Pośmiertna analiza mózgu pacjentów chorych na COVID-19 wykazała wysoki poziom ekspresji NRP1 we wszystkich kluczowych obszarach tego narządu.

Niedotlenienie występujące u osób chorych na COVID-19 także może być przyczyną uszkodzeń układu nerwowego. Pojawia się ono na skutek zaburzeń wymiany gazowej w pęcherzykach płucnych. Jest to spowodowane przez intensywne namnażanie się wirusa w komórkach tkanki płucnej. Może dojść zatem do narastania zaburzeń czynności mózgu, senności, zaburzeń świadomości, a nawet śpiączki czy udaru niedokrwiennego mózgu. Również występujące w przebiegu infekcji SARS-CoV-2 powikłania zakrzepowe mogą zmniejszać lub blokować przepływ krwi, tlenu i składników odżywczych, które są niezbędne do funkcjonowania komórek. Na skutego tego może dojść do udaru lub zawału serca.

Uważa się jednak, że to aktywacja immunologiczna i stan zapalny w OUN jest głównym czynnikiem odległych zjawisk neurologicznych w COVID-19. Aktywacja komórek odpornościowych w mózgu może prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego i uszkodzenia OUN.

Kto jest najbardziej narażony na neurologiczne powikłania po COVID-19

Wciąż nie wiemy dokładnie, dlaczego infekcja SARS-CoV-2 prowadzi do uporczywych objawów neurologicznych jedynie u części pacjentów. Z przeprowadzonych analiz wynika, że duża grupa osób z powikłaniami neurologicznymi związanymi z COVID-19 nie cierpiała na żadne choroby przewlekłe, a na ciężkość przebiegu choroby duży wpływ miało przepracowanie i zła fizjologia snu. Istnieją dowody na to, że COVID-19 wydaje się o wiele mocniej wpływać na niektóre populacje rasowe i etniczne. Może być to związane z wyższymi wskaźnikami wcześniej występujących schorzeń oraz społecznymi uwarunkowaniami zdrowotnymi (dostęp do opieki zdrowotnej, ubóstwo, poziom edukacji, stres).

Czy wiemy już wszystko o neuroCOVID?

Nie znamy jeszcze pełnego zakresu długotrwałych powikłań neurologicznych COVID-19. Jednak dotychczasowe obserwacje neurozapalenia i uszkodzenia neuronów w ostrym przebiegu COVID-19 wskazują, że infekcja SARS-CoV-2 może przyspieszyć lub wywołać rozwój chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera czy Parkinsona. Nie dysponujemy jeszcze informacjami dotyczącymi trajektorii chorób neurorozwojowych u dzieci, które zwykle doświadczają łagodnego przebiegu COVID-19 i mają niewiele objawów neurologicznych lub psychiatrycznych. Pacjenci pediatryczni, u których wystąpił dziecięcy wieloukładowy zespół zapalny powiązany z COVID-19 (pediatric inflammatory multisystem syndromePIMS), mogą być szczególnie narażeni na następstwa neurologiczne ze względu na rozległą aktywację śródbłonka, często obejmującą mózg.

Piśmiennictwo

  1. https://www.science.org/doi/10.1126/science.abm2052
  2. https://www.nih.gov/news-events/news-releases/researchers-highlight-covid-19-neurological-symptoms-need-rigorous-studies
  3. https://www.medicalnewstoday.com/articles/cause-of-neurological-covid-19-symptoms-explored
  4. https://www.nature.com/articles/s41591-021-01647-5
  5. https://www.ninds.nih.gov/current-research/coronavirus-and-ninds/coronavirus-and-nervous-system
  6. https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1006011%2Clekarz-skutki-odlegle-covid-19-sa-znacznie-powazniejsze-niz-pierwotnie
Anna Koltys

Anna Kołtyś

Specjalista ds. Informacji Naukowej, Product Manager ds. Autoimmunologii

514 892 472

a.koltys@euroimmun.pl

Masz pytanie dotyczące tego tematu? 





    Dodaj komentarz

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

    Katalog produktów