COVID-19 szybko rozprzestrzenił się na całym świecie, a liczba nowych przypadków w Europie stale rośnie. Istnieje pilna potrzeba powstrzymania pandemii – głównie w celu ochrony ludzi starszych i tych z chorobami przewlekłymi. Kontrolowanie i zatrzymanie pandemii utrudnia fakt, że zdecydowana większość osób zakażonych SARS-CoV-2 wydaje się przechodzić infekcję bezobjawowo lub łagodnie, jedynie z objawami grypopodobnymi. Brak możliwości śledzenia wszystkich kontaktów ludzi zainfekowanych SARS-CoV-2 utrudnia z kolei identyfikację potencjalnie zakażonych osób. Z pomocą mogą przyjść odpowiednie badania laboratoryjne – bezpośrednie (genetyczne) i pośrednie (serologiczne).

Zgodnie z aktualnymi zaleceniami WHO do diagnostyki infekcji SARS-CoV-2 stosuje się testy oparte na metodzie RT-PCR, pozwalające na detekcję wirusa w materiale pobranym od pacjenta nawet przed upływem 7 dni od momentu zakażenia, czyli jeszcze przed wystąpieniem objawów klinicznych. Testy genetyczne charakteryzują się najwyższą czułością między 7. a 14. dniem od kontaktu z SARS-CoV-2, czyli gdy pacjent ma już pierwsze symptomy infekcji. Po upływie około tygodnia od wystąpienia pierwszych objawów klinicznych czułość diagnostyki molekularnej stopniowo spada, ponieważ maleje liczba cząstek wirusa w nabłonku dróg oddechowych. Wówczas, pomimo trwającej infekcji, rośnie ryzyko otrzymania wyników fałszywie ujemnych.

Szacuje się, że 86% wszystkich przypadków zakażeń SARS-CoV-2 pozostaje nierozpoznanych. Testy serologiczne są wsparciem metody RT-PCR – pozwalają na wydłużenie czasu, w którym można przeprowadzić rzetelną i wiarygodną diagnostykę. Stosowanie testów wykrywających przeciwciała metodą ELISA daje możliwość przebadania dużej liczby próbek w trakcie jednej serii. Jest to więc idealne narzędzie do badań epidemiologicznych, które umożliwią ustalenie rozpowszechnienia infekcji w populacji, zakaźności, zapadalności i wirulencji nowego czynnika zakaźnego. Badania epidemiologiczne pozwolą również w przyszłości ustalić dokładny współczynnik zachorowalności na dotkniętym epidemią obszarze oraz określić współczynnik śmiertelności choroby. Testy serologiczne mogą również pomóc w wykryciu osób, które przeszły lub przechodzą infekcję bezobjawowo, stanowiąc jednocześnie źródło zakażenia dla innych.

Ze względu na dużą potrzebę wykonywania badań w kierunku COVID-19 na rynku diagnostycznym pojawiają się testy serologiczne różniące się między sobą czułością i specyficznością diagnostyczną. Są również dostępne tzw. szybkie testy kasetkowe, które pacjent może wykonać samodzielnie. Zasada ich działania jest bardzo zbliżona do działania testu ciążowego. Pacjent po naniesieniu kropli krwi z palca w odpowiednie miejsce kasetki obserwuje pojawianie się prążków świadczących o obecności przeciwciał w różnych klasach.

W jednym z badań, których wyniki opublikowano w kwietniu 2020 roku, przeanalizowano jakość tzw. szybkich testów, a ich wyniki skorelowano z wynikami testów opartych na metodzie RT-PCR, która obecnie jako jedyna może być podstawą do rozpoznania zakażenia SARS-CoV-2. Wykazano, że szybkie testy mają niższą czułość w stosunku do profesjonalnych testów laboratoryjnych, i zasugerowano, że nie należy ich wykorzystywać do indywidualnej diagnostyki COVID-19 w ośrodkach zdrowia publicznego. W przeciwieństwie do profesjonalnych badań laboratoryjnych, szybkie testy nie są wykonywane przez profesjonalistów z zakresu medycznej diagnostyki laboratoryjnej. Nie podlegają kontrolom wewnątrz- i zewnątrzlaboratoryjnym, które na bieżąco monitorują jakość badań przeprowadzanych w laboratoriach diagnostycznych. W przypadku konieczności wykonania badania serologicznego warto zatem udać się do odpowiedniego laboratorium, w którym test zostanie wykonany przez specjalistę.

Piśmiennictwo

Döhla M. i wsp. Rapid point-of-care testing for SARS-CoV-2 in a community screening setting shows low sensitivity. Public Health 2020; 182: 170–172, https://doi.org/10.1016/j.puhe.2020.04.009.