Choroby autoimmunizacyjne tarczycy charakteryzują się obecnością przeciwciał przeciwko mikrosomom tarczycy, których głównym antygenem docelowym jest tyreoperoksydaza (TPO), oraz przeciwciał przeciwko tyreoglobulinie (TG) lub receptorowi tyreotropiny (znanej również jako hormon stymulujący tarczycę (TSH)). Najczęstsze choroby autoimmunizacyjne tarczycy to autoimmunizacyjne zapalenie tarczycy (AIT – autoimmune thyroiditis), choroba Hashimoto oraz immunonadczynność tarczycy, znana również jako choroba Gravesa-Basedowa. Chociaż AIT może objawiać się nadczynnością tarczycy (hipertyreoza) lub niedoczynnością tarczycy (hipotyreoza), choroba Gravesa-Basedowa jest zawsze związana z nadczynnością tarczycy.
Zapalenie tarczycy w postaci Hashimoto prowadzi do autoimmunologicznej infiltracji limfocytów do tarczycy, a w konsekwencji do zniszczenia tkanki tarczycy, co w dłuższej perspektywie często prowadzi do zmniejszenia produkcji hormonów tarczycy.
Szczególną postacią autoimmunizacyjnego zapalenia tarczycy jest poporodowe zapalenie tarczycy, czyli przejściowa niedoczynność tarczycy, której towarzyszą wysokie miana przeciwciał anty-TPO. Choroba dotyka około 5 do 9% kobiet po porodzie, a ryzyko jest szczególnie wysokie u pacjentek z cukrzycą.
Trwała stymulacja receptorów TSH poprzez wiązanie autoprzeciwciał jest jednym z najważniejszych czynników patogenezy choroby Gravesa-Basedowa. Trwałe wiązanie aktywuje kaskady sygnałowe prowadzące do zwiększonego wychwytu jodu przez tarczycę. W konsekwencji hormony tarczycy trójjodotyronina (T3) i tyroksyna (T4) są wytwarzane i wydzielane w większych ilościach.
Przy podejrzeniu choroby tarczycy należy oznaczyć stężenie TSH w surowicy. Podwyższony poziom TSH wskazuje na niedoczynność tarczycy, niskie wartości na nadczynność tarczycy. Dodatkowo należy określić wartości wolnych hormonów tarczycy fT3 lub fT4 w surowicy. Wykrywanie przeciwciał przeciwko antygenom tarczycy umożliwia różnicowanie autoimmunizacyjnych chorób tarczycy od ostrego (bakteryjnego) lub podostrego (nieinfekcyjnego) zapalenia tarczycy lub nieautoimmunizacyjnego zaburzenia regulacji hormonów tarczycy.
W przypadku zapalenia tarczycy w postaci Hashimoto przeciwciała anty-TPO wykrywa się u 90% pacjentów; autoprzeciwciała przeciwko receptorowi TSH (TRAb) występują u od 6 do 60% przypadków, a przeciwciała anty-TG występują u od 45 do 60% przypadków.
TRAb są najważniejszym markerem serologicznym w chorobie Gravesa-Basedowa. Są wykrywalne u ponad 90% pacjentów. Wyższe miana przeciwciał są związane z ciężkim przebiegiem choroby. Ponadto przeciwciała anty-TPO i anty-TG występują z częstością odpowiednio około 80% i 30%.
W diagnostyce chorób tarczycy, oprócz analiz serologicznych, wykonuje się badania obrazowe (np. USG, scyntygrafia) oraz ocenia objawy.
