Arbowirusy (ang. arthropod borne viruses), czyli wirusy przenoszone przez stawonogi (głównie komary), należą do patogenów najczęściej wywołujących choroby zakaźne u ludzi. Stanowią szczególnie istotny problem zdrowotny w regionach świata o gorącym (tropikalnym i subtropikalnym) klimacie. Oprócz najczęściej rozpoznawanych chorób tropikalnych wywoływanych przez arbowirusy, czyli gorączki denga oraz gorączki chikungunya, niebezpieczna i często diagnozowana jest również infekcja wywoływana przez wirusa Zika, który w latach 2015–2016 rozprzestrzenił się na znacznym obszarze Ameryki Południowej.

Zdecydowana większość odnotowywanych w Europie przypadków chorób tropikalnych to infekcje importowane z krajów o gorącym klimacie. Do zakażenia dochodzi przede wszystkim podczas popularnych egzotycznych wycieczek turystycznych, np. do Tajlandii. Niewykluczone jednak, że w nadchodzących latach sytuacja ta ulegnie zmianie, gdyż w 2019 r. po raz pierwszy na naszych szerokościach geograficznych odnotowano przypadki zakażeń wirusem Zachodniego Nilu i wirusem Zika, które miały lokalny charakter. Jedną z przyczyn ich wystąpienia stanowi globalne ocieplenie klimatu, które z roku na rok jest coraz silniej odczuwalne. Wyższe temperatury powietrza, zarówno latem, jak i zimą, ułatwiają rozprzestrzenianie się wirusom oraz ich wektorom z obszarów tropikalnych w kierunku północnym.

Lokalne przypadki zachorowań

W Niemczech we wrześniu ubiegłego roku u pacjenta z regionu Lipska potwierdzono zakażenie wirusem Zachodniego Nilu, przy czym przypadek ten uznano za pierwszą transmisję arbowirusa przez lokalne komary. W późniejszym czasie we wschodniej części Niemiec wykryto jeszcze trzy takie zachorowania, a ponieważ około 80% zakażeń wirusem Zachodniego Nilu przebiega bezobjawowo (zatem nie są one diagnozowane), przyjmuje się, że infekcja ta mogła dotyczyć wielu innych osób.

Z kolei we Francji do końca października 2019 r. rozpoznano trzy lokalne przypadki zakażenia wirusem Zika. Chorzy byli swoimi bezpośrednimi sąsiadami.

Inne choroby tropikalne również zaczynają rozprzestrzeniać się lokalnie – kilka rodzimych przypadków dengi i gorączki chikungunya odnotowano w południowej Francji, Portugalii, Hiszpanii i we Włoszech. Wirusy odpowiedzialne za te infekcje nie są przenoszone przez endemicznie występujące na naszych szerokościach geograficznych owady, ale przez komary tygrysie i inne gatunki charakterystyczne dla klimatu tropikalnego, które są już sporadycznie spotykane w południowej i środkowej Europie.

Arbowirusy są przenoszone głównie przez komary, ale nie jest to jedyna możliwa droga transmisji tych patogenów. Pod koniec 2019 r. w Hiszpanii zgłoszono pierwszy przypadek zachorowania na gorączkę denga, do którego doszło na skutek kontaktu płciowego z zakażoną osobą. Ten sposób transmisji został już wcześniej udokumentowany w przypadku innego arbowirusa – wirusa Zika. Zakażenie tym wirusem jest szczególnie niebezpieczne dla kobiet w ciąży, gdyż istnieje ryzyko rozwoju małogłowia u płodu na skutek zakażenia przez łożysko.

Diagnostyka wirusologiczna

Przebieg zakażeń wywoływanych przez różne arbowirusy jest zwykle podobny, dlatego u większości chorych rozpoznania nie można ustalić wyłącznie na podstawie objawów klinicznych. W przypadku podejrzenia którejś z chorób tropikalnych należy zastosować ukierunkowaną diagnostykę laboratoryjną.

Systemy testowe EUROIMMUN do diagnostyki arbowirusów służą zarówno do wykrywania ostrych, jak i przebytych infekcji. Testy RT-PCR umożliwiają niezawodne i jednoznaczne potwierdzenie obecności patogenu w badanej próbce. Wykrycie wirusowego RNA jest jednak możliwe tylko w pierwszych dniach infekcji. W związku z tym badania serologiczne odgrywają ważną rolę w diagnostyce chorób wywoływanych przez arbowirusy – specyficzne przeciwciała można oznaczyć zarówno w krótkim czasie po zakażeniu, jak i po upływie kilku tygodni. Testy ELISA umożliwiają potwierdzenie obecności swoistych przeciwciał klasy IgM i IgG. W przypadku wykrycia swoistych przeciwciał jedynie w klasie IgG dowodem ostrej infekcji jest stwierdzenie dynamiki przyrostu poziomu przeciwciał na podstawie wyników z dwóch próbek pobranych od pacjenta w odstępie 2–4 tygodni.

Podsumowanie

Badania podróżnych powracających z regionów świata obarczonych zwiększonym ryzykiem chorób tropikalnych oraz skrining ludności w przypadku wystąpienia epidemii są rozsądnymi obszarami zastosowania badań w kierunku zakażeń arbowirusowych.

Piśmiennictwo

1. https://www.ecdc.europa.eu/en/news-events/epidemiological-update-west-nile-virus-transmission-season-europe-2019.
2. https://www.ecdc.europa.eu/en/news-events/epidemiological-update-third-case-locally-acquired-zika-virus-disease-hyeres-france.
3. European Centre for Disease Prevention and Control, Autochthonous cases of dengue in Spain and France – 1 October 2019, ECDC: Stockholm 2019.
4. https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/RRA-dengue-in-Spain-France_1Oct2019.pdf.
5. European Centre for Disease Prevention and Control, Sexual transmission of dengue in Spain – 18 November 2019, ECDC: Stockholm 2019, https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/RRA-sexual-transmission-dengue-in-Spain.pdf.