Myasthenia gravis (MG) to przewlekła choroba o podłożu autoimmunizacyjnym, w której dochodzi do zaburzeń w przekazywaniu impulsów z zakończeń nerwów ruchowych do mięśni. Według szacunków występuje u 150–200 osób na milion, a więc należy do chorób rzadkich. Mimo że może pojawić się u pacjenta w każdym wieku, najczęściej pierwsze symptomy występują między 30. a 40. lub między 60. a 90. rokiem życia. W młodszej grupie pacjentów MG częściej dotyka kobiety, natomiast w starszej grupie – mężczyzn. Dziecięca miastenia występuje bardzo rzadko, może natomiast pojawić się przejściowo u 15% noworodków urodzonych przez chore matki – na skutek biernego transferu przeciwciał. Wskaźnik zachorowalności zmienia się w zależności od regionu geograficznego, jednak w ogólnym ujęciu wzrasta na całym świecie, częściowo w wyniku ciągłego ulepszania metod diagnostycznych, a także ze względu na wzrost średniej długości życia.

Jaka jest przyczyna choroby i jaki ma ona przebieg

U większości chorych stwierdza się obecność przeciwciał w klasie IgG wiążących się z receptorami acetylocholiny (AChRAb, ang. acetylcholine receptor antibodies) i kinazy tyrozynowej specyficznej dla mięśni (anty-MuSK, ang. anti-muscle-specific tyrosine kinase), co zaburza transmisję impulsów elektrycznych przez połączenia nerwowo-mięśniowe i prowadzi do nadmiernej męczliwości mięśni oraz osłabienia ich siły. Główną rolę w powstawaniu tych przeciwciał odgrywa grasica, która u zdrowych osób jest obecna wyłącznie w wieku dziecięcym, a następnie z czasem zanika. Niemniej jednak aż 60% dorosłych pacjentów z miastenią wciąż posiada ten narząd, a u 15% z nich rozwija się jego nowotwór, zwany grasiczakiem.

Miastenia to choroba o bardzo zróżnicowanym i postępującym przebiegu. Najczęściej jednym z pierwszych objawów jest osłabienie mięśni powiek, co powoduje opadanie jednej lub obu powiek i zamazane albo podwójne widzenie (miastenia oczna). Innym charakterystycznym symptomem jest tzw. uśmiech poprzeczny, bez unoszenia kącików ust, wynikający z osłabienia mięśni twarzy. Oprócz tego upośledzenie mięśni twarzy wiąże się często nie tylko ze zmianą mimiki, ale również z niewyraźną mową oraz trudnościami z gryzieniem i połykaniem pokarmów. U części chorych występuje miastenia uogólniona, w której zajęte są różne grupy mięśni, np. rąk, nóg, głowy. Najniebezpieczniejszym objawem choroby jest tzw. przełom miasteniczny, w którym dochodzi do osłabienia mięśni oddechowych, co stanowi przyczynę zaburzeń oddychania i niewydolności oddechowej, a to bezpośrednio zagraża życiu pacjenta.

Wyselekcjonowano również czynniki, które powodują nasilenie objawów, takie jak infekcje, farmakoterapia, stres, ciąża i zaburzenia hormonalne. W rozwoju tego schorzenia najprawdopodobniej istotną rolę odgrywają nie tylko czynniki środowiskowe, ale i predyspozycje genetyczne.

Jak diagnozuje się miastenię

Duże znaczenie diagnostyczne ma ocena obrazu klinicznego, czyli objawów klinicznych. Oprócz tego zgodnie z zaleceniami Brytyjskiego Towarzystwa Neurologów badaniem pierwszego wyboru powinna być analiza przeciwciał przeciwko receptorowi acetylocholiny (AChRAb) w surowicy pacjenta. Badanie na obecność przeciwciał anty-MuSK należy wykonać u wszystkich pacjentów z ujemnym wynikiem AChRAb.

Przeciwciała AChRAb są najbardziej specyficznym markerem diagnostycznym miastenii, ponieważ ich obecność i wysokie miano przy charakterystycznym obrazie klinicznym rozstrzygają o rozpoznaniu choroby. Ponadto występują one u 90% pacjentów z miastenią ogólną, u 60% z miastenią oczną i u 100% chorych z grasiczakiem.

Firma EUROIMMUN dysponuje testami typu cell-based assay (CBA), zawierającymi jako substrat komórki transfekowane. Testy te umożliwiają wykrycie przeciwciał wiążących się z AChR w naturalnym środowisku błonowym, gdzie przyjmuje on natywne stany konformacyjne i odpowiednie poziomy glikozylacji oraz klastrowania, tak jak ma to miejsce w złączu nerwowo-mięśniowym. W naszej ofercie znajduje się Mozaika 2 Myasthenia gravis, pozwalająca na równoległą detekcję przeciwciał AChRAb i anty-MuSK. Zapewnia wysoką czułość i specyficzność dzięki technologii CBA oraz zwiększoną precyzję dzięki zastosowaniu jako antygenu receptora w formie dorosłej (AChR-E) i płodowej (AChR-G).

Oprócz tego w ofercie EUROIMMUN dostępne są testy ELISA, pozwalające na ilościowe oznaczenie przeciwciał AChRAb (IgG), również wykorzystujące rekombinowaną formę ludzkiego receptora acetylocholiny w formie płodowej i dorosłej.

Wskaźnik umieralności z powodu miastenii nadal wynosi 5–9%, przy czym jest nieco wyższy u mężczyzn niż u kobiet. Odpowiednio wczesna diagnoza i szybkie wprowadzenie leczenia objawowego mają bardzo duże znaczenie. U niektórych pacjentów konieczne jest włączenie leków immunosupresyjnych, pozwalających na zmniejszenie produkcji autoprzeciwciał przez organizm chorego. Naukowcy stale pracują nad nowymi strategiami leczenia, które w sposób ukierunkowany i wysoce specyficzny wpływałyby na mechanizm choroby i pozwoliłyby na złagodzenie jej objawów lub ich całkowite wyeliminowanie.

Piśmiennictwo

1. Dresser L. et al. Myasthenia gravis: Epidemiology, Pathophysiology and Clinical Manifestations. Journal of Clinical Medicine 2021; 10(11): 22–35, https://doi.org/10.3390/ jcm10112235
2. Sussman J. et al. Myasthenia gravis: Association of British Neurologists’ management guidelines. Practical Neurology 2015; 15(3): 199–206