NEToza (ang. NETosis) jest wyspecjalizowanym programem odpowiedzi neutrofili, prowadzącym do uwolnienia zewnątrzkomórkowych sieci NET (ang. neutrophil extracellular traps), zbudowanych z włókien chromatynowych związanych z białkami ziarnistości. Proces ten stanowi istotny element wrodzonej odpowiedzi immunologicznej, jednak jego nadmierna lub przewlekła aktywacja sprzyja dysfunkcji śródbłonka i uszkodzeniom narządowym obserwowanym m.in. w sepsie i chorobach autoimmunizacyjnych.

Definicja i skład sieci NET

NET to zewnątrzkomórkowe struktury polimerowe złożone głównie z chromatyny jądrowej, gęsto „oplecionej” białkami ziarnistości neutrofili, takimi jak mieloperoksydaza (MPO) i katepsyna G. Składniki te nadają sieciom NET właściwości przeciwdrobnoustrojowe, m.in. poprzez degradację składników ściany i błony bakteryjnej oraz udział w generowaniu reaktywnych form tlenu (ang. reactive oxygen species, ROS). Poza tym sieci NET wykazują funkcje regulacyjne: aktywują płytki krwi, wiążą i regulują składniki dopełniacza oraz wpływają na interakcję między komórkami układu immunologicznego. W konsekwencji pełnią jednocześnie rolę mechanicznej „pułapki” dla drobnoustrojów oraz aktywnego modulatora odpowiedzi zapalnej i procesów krzepnięcia.

Mechanizmy powstawania NET

Najczęściej uwalnianie NET poprzedza wybuch tlenowy, a dekondensację chromatyny wspiera cytrulinacja histonów przez enzym PAD4 (peptydyloargininowa deiminaza typu 4). Wyodrębnia się co najmniej trzy mechanizmy powstawania sieci NET, różniące się czasem trwania i konsekwencjami dla neutrofili:

1. NEToza „samobójcza” (ang. suicidal NETosis) – zjawisko wolne (trwa zwykle kilka godzin), zakończone utratą integralności błony i śmiercią komórki. Charakteryzuje się rozległą dezintegracją jądra, mieszaniem chromatyny z białkami ziarnistości i ich zewnątrzkomórkowym uwolnieniem. Kluczowe w tym procesie są aktywność oksydazy NADPH, generacja reaktywnych form tlenu oraz modyfikacje histonów, które ułatwiają rozwinięcie włókien chromatyny.
2. NEToza „z zachowaniem żywotności komórki” (ang. vital NETosis) – proces szybki, uwolnienie sieci zachodzi bez lizy komórki, a neutrofil zachowuje funkcje efektorowe (chemotaksję, fagocytozę, degranulację). Umożliwia to jednoczesne „rozstawienie” pułapki NET i dalsze zwalczanie patogenów przez tę samą komórkę.
3. NEToza mitochondrialna (ang. mitochondrial NETosis) – głównym materiałem sieci jest mitochondrialne DNA. Z punktu widzenia klinicznego stężenie pozakomórkowego mitochondrialnego DNA w osoczu koreluje z ciężkością sepsy i gorszym rokowaniem, co plasuje ten parametr wśród kandydatów na biomarker prognostyczny.

Diagnostyka sieci NET

Diagnostyka sieci NET opiera się zwykle na połączeniu metod obrazowych i oznaczeń biomarkerów. Złotym standardem pozostaje mikroskopia fluorescencyjna z barwieniem DNA, uzupełniana oznaczeniami pozakomórkowego DNA (cfDNA) i detekcją nukleosomów. Do ilościowej oceny najczęściej stosuje się testy ELISA oraz ChLIA, a także cytometrię przepływową.

Panel biomarkerów obejmuje m.in. histony, elastazę neutrofilową (NE), mieloperoksydazę (MPO), cfDNA oraz nukleosomy. Na rynku diagnostycznym dostępny jest już zwalidowany test Nu.Q NETs (Volition), który pozwala na ilościowy pomiar krążących w osoczu pacjenta nukleosomów zawierających histon H3.1.

Test Nu.Q® NETs w centrum uwagi światowej nauki

Test Nu.Q® NETs (Volition) stanowi przełom w rutynowej diagnostyce laboratoryjnej NETozy. Umożliwia ilościowe oznaczenie krążących nukleosomów zawierających histon H3.1 w osoczu – uznawany za swoisty marker aktywacji neutrofili i tworzenia sieci NET. Test charakteryzuje się wysoką czułością, a jego zastosowanie pozwala na szybkie, standaryzowane i w pełni zautomatyzowane wykrywanie NETozy u pacjentów.

Najnowsze badania kliniczne, w tym duże, wieloośrodkowe badanie Filippiniego i wsp. (Critical Care. 2025), potwierdzają, że poziomy nukleosomów z histonem H3.1 oznaczane testem Nu.Q® NETs istotnie korelują z nasileniem reakcji zapalnej, stopniem niewydolności narządowej (ang. Sequential Organ Failure Assessment, SOFA) oraz obecnością sepsy. Wykazano, że podwyższone wartości H3.1 są charakterystyczne dla pacjentów z hiperinflamacyjnym fenotypem odpowiedzi immunologicznej. Dodatkowo wraz ze wzrostem poziomu H3.1 w osoczu istotnie rośnie ryzyko konieczności zastosowania terapii nerkozastępczej (ang. renal replacement therapy, RRT) – każdy dziesięciokrotny wzrost stężenia H3.1 wiąże się z około dwukrotnie większym ryzykiem dializy, a wartości powyżej 1000 ng/mL trzykrotnie zwiększają prawdopodobieństwo jej wdrożenia.

Do tych obserwacji nawiązuje również najnowsza analiza Neumann i wsp. z 2025 roku, obejmująca 971 pacjentów z ciężką sepsą lub wstrząsem septycznym. Wykazano, że poziomy H3.1 przy przyjęciu były znacząco wyższe u pacjentów ze wstrząsem (921,84 ng/mL) niż u chorych z sepsą (432.71 ng/mL; p < 0,001), a każdy dziesięciokrotny wzrost stężenia tego biomarkera wiązał się z istotnie wyższym ryzykiem zgonu (HR ≈ 1,86). Podwyższone wartości H3.1 zapowiadały również rozwój ostrej niewydolności nerek związanej z sepsą (ang. sepsis-associated acute kidney injury, SA-AKI) i konieczność wdrożenia dializoterapii (RRT), co dodatkowo podkreśla znaczenie tego biomarkera jako czynnika prognostycznego w sepsie.

Dzięki tym i innym dowodom test Nu.Q® NETs zyskuje rangę nie tylko precyzyjnego narzędzia diagnostycznego, lecz także nowoczesnego markera rokowniczego, umożliwiającego wczesną identyfikację pacjentów o podwyższonym ryzyku powikłań zapalnych i wielonarządowych. Test ten stanowi innowacyjne wsparcie w podejmowaniu decyzji klinicznych, wprowadzając do praktyki medycznej nowy wymiar oceny procesów zapalnych, oparty na biologii NETozy.

Podsumowanie

Sieci NET mają dwojaki charakter: z jednej strony wychwytują patogeny, z drugiej, przy nadmiernej lub przewlekłej aktywacji, napędzają immunotrombozę, uszkodzenia śródbłonka oraz niewydolność narządową w sepsie i chorobach autoimmunizacyjnych. Postęp w zrozumieniu mechanizmów NETozy umożliwia opracowanie strategii terapeutycznych od hamowania powstawania sieci po przyspieszoną degradację i celowanie w poszczególne komponenty NET.

Równolegle rozwijają się nowoczesne metody służące do diagnostyki NETozy. Oprócz mikroskopii fluorescencyjnej i paneli biomarkerów (cfDNA, nukleosomy, NE/MPO i ich kompleksy) szczególne znaczenie zyskuje test Nu.Q® NETs (Volition), który pozwala na ilościowe, szybkie i w pełni zautomatyzowane oznaczenie histonu H3 w osoczu, jednego z najbardziej specyficznych markerów aktywacji neutrofili i tworzenia sieci NET. Test ten charakteryzuje się wysoką czułością, a jego wyniki korelują m.in. z ciężkością sepsy. Dzięki temu Nu.Q® NETs stanowi wyjątkowe narzędzie diagnostyczne i monitorujące, wspierające decyzje kliniczne.

Piśmiennictwo

1. Retter A., Singer M., Annane D. “The NET effect”: Neutrophil extracellular traps — a potential key component of the dysregulated host immune response in sepsis. Critical Care. 2025;29:59. doi:10.1186/s13054-025-05283-0
2. Kasperkiewicz P., Hempel A., Janiszewski T., Kołt S., Snipas S.J., Drag M., Salvesen G.S. NETosis occurs independently of neutrophil serine proteases. J Biol Chem. 2020;295:17624–17631. doi:10.1074/jbc.RA120.015682
3. Filippini D.F.L., Jiang M., Kramer L., van der Poll T., Cremer O., Retter A., Bos L.D.J. et al. Plasma H3.1 nucleosomes as biomarkers of infection, inflammation and organ failure. Critical Care. 2025;29:198. doi:10.1186/s13054-025-05415-6
4. Neumann C., Bloos F., Hla T.T.W., Bygott T., Bogatsch H., Kiehntopf M., Börner F., Press A.P., Bauer M., Retter A.; SepNet Critical Care Trials Group. Prognostic value of admission H3.1 nucleosome levels in sepsis-associated acute kidney injury: a secondary analysis of the SISPCT randomised clinical trial. medRxiv. 2025. doi:10.1101/2025.01.28.25321238
5. https://www.euroimmun.pl/netoza-webinar/ [dostęp: 8.10.2025]
6. https://www.euroimmun.pl/netoza-nowy-wymiar-diagnostyki-i-terapii-w-sepsie-i-chorobach-autoimmunizacyjnych/ [dostęp: 8.10.2025]
7. https://www.euroimmun.pl/rola-sieci-net-w-patogenezie-chorob-od-sepsy-po-schorzenia-autoimmunizacyjne-i-metaboliczne/ [dostęp: 8.10.2025]