24 marca obchodzono Światowy Dzień Gruźlicy, którego hasło przewodnie w tym roku brzmiało „Yes! We can end TB” – „Tak! Możemy zwalczyć gruźlicę”. Zgodnie z założeniami inicjatywy „The end TB Strategy”, realizowanej z ramienia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, ang. World Health Organization)”, najważniejszym celem jest zredukowanie do 2035 roku o 90% liczby zachorowań i o 95% liczby zgonów z powodu gruźlicy – w porównaniu do roku 2015. Z tego względu tak ważne są zarówno szybka diagnostyka, mająca na celu wykrywanie osób, które mogą stanowić źródło zakażenia, jak i skuteczne leczenie choroby z zastosowaniem długotrwałej kuracji antybiotykowej. Z uwagi na niekorzystny wpływ pandemii COVID-19 na profilaktykę, diagnostykę i leczenie gruźlicy potrzebne są szczególnie wzmożone wysiłki poparte zwiększonym dofinansowaniem.

Nowy raport WHO „Global Tuberculosis Report 2022”

Jak wynika z danych zawartych w nowym raporcie WHO, w samym tylko 2021 roku ponad 10 mln osób na świecie zachorowało na gruźlicę, a 1,5 mln osób zmarło na skutek choroby. Większość chorych stanowili pacjenci w wieku od 45 do 64 lat, przypadki gruźlicy u mężczyzn wynosiły 72,6% ogółu zachorowań, a najczęstszą postacią choroby była gruźlica płuc (95,9%).

W 2020 roku ze względu na skoncentrowanie wszystkich zasobów medycznych na diagnostyce zakażeń SARS-CoV-2 nastąpił blisko 20% spadek liczby odnotowanych przypadków gruźlicy i w konsekwencji wzrost liczby zgonów. W 2021 roku wzrosła ogólna liczba zdiagnozowanych zachorowań na całym świecie w porównaniu do roku poprzedniego.

Zapadalność na gruźlicę w krajach Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego sukcesywnie zmniejsza się od 5 lat, a w 2021 roku wyniosła 7,4 na 100 tysięcy ludności. Stosunek liczby mężczyzn chorych na gruźlicę do liczby kobiet wynosił 2:1. Cudzoziemcy w krajach, które zgłaszały zachorowania, stanowili 33,8% chorych, a dzieci do lat 15 – 3,5% ogółu chorych na gruźlicę.

Ogólnoświatowa liczba chorych na gruźlicę MDR-TB (ang. multi drug-resistant tuberculosis) wywołaną przez prątki oporne na ryfampicynę i izoniazyd wynosiła 450 tysięcy, z czego sukcesem zakończyło się leczenie jedynie 51,3% pacjentów. W przypadku leczenia antybiotykami chorych na gruźlicę wywołaną przez prątki wrażliwe, zamierzony efekt terapii osiągnięto w 68,7% przypadków.

W Polsce w 2021 roku odnotowano 3704 zachorowania na gruźlicę, czyli o ponad 9% więcej niż w roku poprzednim. Wśród chorych na gruźlicę zarejestrowanych w 2021 roku było 132 cudzoziemców, w wieku od 20 do 44 lat. Przypadki MDR-TB stanowiły 1,7% wszystkich zachorowań. W 2022 roku liczba cudzoziemców chorujących na gruźlicę w Polsce wzrosła do 269, z czego 175 zachorowań odnotowano wśród obywateli Ukrainy.

Konferencja „Światowy Dzień Gruźlicy” w Warszawie

Większość danych statystycznych zawartych w raportach WHO jest omawiana co roku podczas konferencji organizowanej przy okazji Światowego Dnia Gruźlicy. Podobnie jak w poprzednim roku, wzięliśmy udział w tym wydarzeniu, które gromadzi wybitne grono pneumonologów, mikrobiologów, immunologów czy patomorfologów. Mieliśmy okazję wysłuchać ciekawych wykładów specjalistów w dziedzinie chorób zakaźnych i zaprezentować naszą ofertę produktową do diagnostyki gruźlicy.

Konferencja naukowa pt. „Światowy Dzień Gruźlicy” zorganizowana została w Pałacu Lubomirskich w Warszawie. Wiodącymi tematami były: Postępy diagnostyki mikrobiologicznej gruźlicy, Gruźlica w czasach wojny i Gruźlica przez przypadki. Uczestnicy mogli więc poszerzyć swoją wiedzę na temat gruźlicy, wymienić się doświadczeniami oraz nawiązać nowe kontakty.

Szczególnie interesujący był wykład pt. „Diagnostyka utajonego zakażenia Mycobacterium tuberculosis – nowe zalecenia i testy” wygłoszony przez mgr Dagmarę Borkowską-Tatar z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc, która zaprezentowała innowacyjne produkty do diagnostyki latentnej postaci gruźlicy. W wymienionych nowościach produktowych, testowanych przez organizacje wspierane przez WHO, znalazły się między innymi:

• Zestaw T-Cell Select (Oxford Immunotec) i urządzenie AutoPure (Allsheng), służące do automatycznej izolacji jednojądrzastych komórek krwi obwodowej PBMC (ang. peripheral blood mononuclear cell), które pozwalają na analizę próbki krwi nawet do 54 godzin od momentu jej pobrania od pacjenta i redukują o 60% czas pracy w porównaniu do wersji manualnej. Komórki PBMC izolowane są w celu ich późniejszego wykorzystania w teście T-SPOT.TB (Oxford Immunotec), który pozwala na standaryzację próbki dla każdego pacjenta pod względem liczby komórek i warunków hodowli, dlatego dedykowany jest przede wszystkim osobom z obniżoną odpornością.
• Test Lioferon (Lionex) oparty na detekcji interferonu gamma za pomocą techniki ELISA po stymulacji krwi obwodowej wysokospecyficznymi antygenami Mycobacterium tuberculosis. Test ten wykazuje wysoką korelację otrzymywanych wyników z innymi konkurencyjnymi testami typu IGRA dostępnymi na rynku.

Rozwój metod diagnostycznych

Obecnie obserwuje się intensywny rozwój metod diagnostycznych – pojawiają się nowe rozwiązania technologiczne, które umożliwiają szybkie wykrywanie osób zakażonych, co pozwala zapobiegać rozprzestrzenianiu się choroby w społeczeństwie. Wprowadzono również nowe leki przeciwprątkowe, dzięki którym skrócono czas leczenia gruźlicy wielolekoopornej z 18 miesięcy do 6. Trwają również badania nad nowymi szczepionkami.

Statystyki zaprezentowane w raporcie WHO również wskazują na to, że po „pandemicznym chaosie” sytuacja wraca do normy i pacjenci z podejrzeniem gruźlicy otrzymują na czas odpowiednią pomoc medyczną, dzięki czemu, jeśli konieczne, wprowadzane jest leczenie antybiotykami, które w wielu przypadkach okazuje się skuteczne. Wskazane działania są szczególnie istotne w kontekście wojny w Ukrainie i napływu cudzoziemców do różnych krajów. Wspólne zaangażowanie placówek medycznych, jak również firm diagnostycznych może przynieść oczekiwany długofalowy efekt i spełnić założenia inicjatywy „The end TB Strategy”.