Przeszczepianie komórek macierzystych stanowi formę leczenia wszystkich chorób autoimmunizacyjnych. Ogólna koncepcja zakłada „zresetowanie” układu immunologicznego pacjenta. Oczywiście, w przypadku wielu chorób jest to dobra forma leczenia i nie ma potrzeby stosowania dodatkowych terapii. Leczenie jest odpowiednie np. dla pacjentów z twardziną układową, autoimmunologicznym zapaleniem mięśni czy zespołem antysyntetazowym.

Jaki rodzaj przeszczepu, autologiczny czy allogeniczny, daje lepsze wyniki kliniczne?

Nie jest łatwo odpowiedzieć na to pytanie. Łatwiej jest przyznać, że autologiczny przeszczep komórek macierzystych jest mniej ryzykowny. Jednakże istnieją badania, których wyniki sugerują, że w pewnych przypadkach wskazany jest przeszczep allogeniczny. Wynika to z faktu, że czasami, z uwagi na stan pacjenta, uzyskanie komórek macierzystych nie jest łatwe, a istnieją dowody, że przeszczep allogeniczny może zadziałać efektywnie. Jednak generalnie dużo bardziej bezpieczne jest przeprowadzenie przeszczepu autologicznych komórek macierzystych, jeżeli tylko jest to możliwe. Musimy także pamiętać, że wiele chorób autoimmunizacyjnych ma podłoże genetyczne, dlatego powinniśmy rozważyć, czy poprzez przeszczep autologicznych komórek macierzystych nie dojdzie do ponownego „przeszczepienia” choroby.

Czy mógłby Pan powiedzieć coś o efektach ubocznych przeszczepiania komórek macierzystych?

Głównymi skutkami ubocznymi są infekcje podczas fazy, w której pacjent nie jest całkowicie immunokompetentny. Aby zmniejszyć ryzyko infekcji, należy przeprowadzić skrining w kierunku występujących infekcji – głównie wirusowych. Wskaźnik śmiertelności spadł w ciągu ostatnich 20 lat. Wynika to z lepszej selekcji pacjentów oraz z rozwoju technologii, ale wciąż jest różnica pomiędzy pacjentami z białaczką lub chłoniakiem oraz pacjentami cierpiącymi z powodu chorób autoimmunizacyjnych. Może to wynikać z tego, że choroby autoimmunizacyjne są bardziej złożone, oddziałują na różne organy, czego nie obserwujemy u chorych z chłoniakami. Ryzyko częściowo jest powiązane z chorobami współistniejącymi, które obejmują różne narządy. Paradoksalnie, łatwiej prowadzi się pacjentów, u których przewidujemy, że choroba będzie rozwijać się szybko i dramatycznie, ale bez uszkodzenia głównych organów. Są oni idealnymi kandydatami do transplantacji, ponieważ ich narządy pracują prawidłowo, co ułatwia wczesną procedurę transplantacji.

Tak więc wybór pacjentów to duże wyzwanie?

Tak, absolutnie. Właściwy dobór pacjenta stanowi 99% sukcesu, zwłaszcza w przypadku pacjentów z zajęciem narządów oraz pacjentów kardiologicznych. Przeprowadzenie standardowych analiz nie wystarczy, należy jeszcze wykonać dodatkowe testy, które pozwolą oszacować rezerwę sercową, dzięki czemu możliwe będzie przeprowadzenie transplantacji bez żadnego ryzyka. Jak dotąd większość zgonów jest powiązana z powikłaniami kardiologicznymi.

Czy są jakieś inne wyzwania, które dotyczą tej terapii?

Obecnie bardzo ważnym czynnikiem jest to, jak duże doświadczenie ma klinika. Najlepszym rozwiązaniem jest przeprowadzenie przeszczepu w jednostce, w której wykonuje się dużo transplantacji. Znacząco zwiększa to szanse powodzenia.

Jaka jest Pańska opinia dotycząca efektywności oraz przyszłości tego typu terapii?

W medycynie zawsze występuje równowaga. W przyszłości prawdopodobnie będziemy dysponować lepszą terapią standardową, więc potrzeba transplantacji będzie mniejsza. Zapewne zaobserwujemy również poprawę wydajności przeszczepów. W przyszłości transplantacje powinny być traktowane jako terapia ratunkowa.

Bardzo dziękuję za poświęcony czas.

Dziękuję.

Rozmawiała: Małgorzata Walerych

Wywiad przeprowadzony podczas V Międzynarodowej Akademii Autoimmunologicznej w Warszawie (13–15 grudnia 2019 r.).

Stem cells transplantation in autoimmune diseases

Interview with Professor Roberto Giacomelli from the Department of Biomedical Sciences and Technologies at the University of L’Aquila, Italy.

I have heard your great lecture. I have a question regarding stem cells transplantation. Is it suitable for all autoimmune diseases, for all patients or do some of them have to be excluded?

Stem cells transplantation is a treatment for all autoimmune diseases. The general concept is to reset the immunity in these patients. Of course, for many diseases it is a good therapy and there is no need for a rescue therapy. The treatment is suitable for patients with, for example, scleroderma, autoimmune myositis or antisynthetase syndrome.

Which kind of transplantation, auto or allogenic, gives better clinical effects?

It is not so easy to answer. It is easier to consider that there is fewer risk in the autologous stem cells transplantation. There are however some studies suggesting that some cases absolutely need allogenic stem cells transplantation. This is due to the fact that sometimes it is not so easy to recover cells depending on the condition of the patient and there are evidences that allogenic stem cells may work effectively. But in general it is much safer to perform autologous stem cells transplantation if it is possible. We also have to remember that many autoimmune disease have genetic background so we have to consider that we may transplant the disease again by autologous stem cells transplantation.

Could you please tell something about the side effects of stem cells transplantation?

Main side effects are infections during the phase in which a patient is not totally immunocompetent. It means that screening for occurred infections – mainly viral – must be done to decrease the risk. The mortality rate has fallen down in the last 20 years. It is due to better selection of the patients and due to technology improvement. There is still a difference between leukemia or lymphoma patients and patients suffering from autoimmune diseases. One of the possibilities is the fact that autoimmune diseases are more complex and they are affecting different organs which is not observed in patients with lymphoma. Part of the risk is associated with comorbidities that involve different organs before transplantation. Paradoxically, we prefer patients in whom we anticipate that the disease will develop rapidly and dramatically, but without main organs damage. Those are the perfect patients for transplantation, because their organs are well working and supporting the early procedure of transplantation.

So is the patients’ selection a big challenge?

Yes, absolutely. A proper patients’ selection constitutes 99% of success, especially for patients with organ involvement and for cardiac patients. It is not enough to perform standard analysis of the patients, but you have to perform additional tests, which allow us to assess the cardiac reservuare and possibility to overcome transplantation without any risk. So far, most of deaths are related to cardiac complications.

Are there any other challenges of this therapy?

Now, the other important challenge is the experience of the centre. If you undergo transplantation in the centre with high number of transplantations, it is much better and the outcome is better.

What is your opinion about the effectiveness and the future of this therapy?

There is always a balance in medicine. In the future we will probably have a better standard therapy and we will decrease the needs of transplantations. We will also observe an improvement in the performance of transplantations. So, transplantations should be considered as a rescue therapy in the future.

Thank you very much for your time.

Interviewer: Małgorzata Walerych

The interview was conducted during the 5th International Academy of Autoimmunity in Warsaw (December 13th–15th 2019).