Osteoporoza od zawsze budziła niepokój wśród społeczeństwa. Na świecie schorzenie to dotyka ponad 200 mln osób, z czego w Polsce ponad 2 mln. Kobiety powyżej 50. roku życia chorują częściej niż mężczyźni. Niepokojący jest raport NFZ o stopniu niedoszacowania liczby chorych na osteoporozę, który według szacunków w 2018 roku wyniósł 74%. Odpowiada to liczbie 1,56 mln niezdiagnozowanych przypadków, z czego prawie 500 tys. dotyczy osób powyżej 80. roku życia.

Proces resorpcji kości

Resorpcja kości to jeden z dwóch procesów obrotu kostnego. Najważniejszą jej funkcją jest utrzymanie odpowiedniej masy kostnej i zapewnienie równowagi wapniowo-fosforanowej w organizmie. Resorpcja polega na bardzo powolnym wchłanianiu składników mineralnych znajdujących się w kościach, co prowadzi do wymiany komórek kości lub ich zaniku. W zdrowym organizmie usunięciu ulegają komórki, które utraciły aktywność i możliwość regeneracji tkanki kostnej. W stanach patologicznych proces ten zachodzi w niekontrolowany sposób i docelowo prowadzi do wielu chorób, m.in. osteoporozy.

Monitorowanie procesu resorpcji kości może odbywać się poprzez oznaczanie biochemicznych markerów obrotu kostnego. Są to enzymy i białka wydzielane do układu krążenia przez komórki tkanki kostnej w czasie ich procesów metabolicznych.

Markery obrotu kostnego

Do markerów resorpcji kości zaliczamy:

• CTx, C-końcowy usieciowany telopeptyd łańcucha alfa kolagenu typu 1 (ang. collagen type 1 crosslinked C-telopeptide) – ujęty w rekomendacjach referencyjny marker resorpcji kości. Jest produktem ubocznym rozpadu kolagenu typu 1, a jego wzrost obserwuje się w osteoporozie, osteopenii, chorobie Pageta, nadczynności tarczycy i przytarczyc. Mimo że żaden z produktów degradacji kolagenu typu 1 nie jest swoisty wyłącznie dla kości, większość CTx pochodzi z osteoklastycznej resorpcji kości. CTx cechuje się dość niską biologiczną zmiennością wewnątrzosobniczą.
• NTx, N-końcowy usieciowany telopeptyd łańcucha alfa kolagenu typu 1 (ang. collagen type 1 crosslinked N-telopeptide) – najbardziej czuły i najbardziej specyficzny marker metabolizmu tkanki kostnej. Jest produktem rozpadu kolagenu typu 1 i występuje w niezmineralizowanych kolagenach.
• Pyr (pirydynolina) oraz DPyr (dezoksypirydynolina) – aminokwasy tworzące połącznia międzyłańcuchowe w dojrzałych formach kolagenu. Ich zadaniem jest stabilizacja włókien. Nie ulegają metabolizmowi w wątrobie i nie są wchłaniane z pożywieniem. Cechuje je wysoka zmienność dobowa i wpływ statusu hormonalnego na ich stężenie.
• TRAcP 5b, winianooporna kwaśna fosfataza B (ang. tartrate-resistant acid phosphatase) – enzym uwalniany przez osteoklasty, opisujący aktywność tych komórek. Jest wyjątkowo niestabilny i stwarza problemy podczas odróżniania go od fosfataz uwalnianych z tkanek pozakostnych.

Podsumowanie

Oznaczanie stężenia markerów kostnych jest coraz szerzej stosowanym badaniem. Markery obrotu kostnego są bez wątpienia przydatnym, bezinwazyjnym narzędziem pozwalającym ocenić stan układu kostnego człowieka. Umożliwiają wykrycie patologicznych stanów tkanki kostnej, a włączenie ich do rekomendacji dotyczących osteoporozy rozszerzyło wachlarz badań służących do monitorowania efektów terapii.

Piśmiennictwo

1. Witkowska-Sędek E. i in., Zmiany biochemicznych markerów obrotu kostnego u dzieci z somatotropinową niedoczynnością przysadki po rozpoczęciu leczenia hormonem wzrostu. Endokrynol Pediatr 2008; 7, 3(24)
2. https://diag.pl/lekarz/wp-content/uploads/sites/3/2019/03/BIOCHEMICZNE-MARKERY-OBROTU-KOSTNEGO-2019.pdf
3. https://www.przegladreumatologiczny.pl/markery_obrotu_kostnego