Gruźlica najczęstszą przyczyną śmierci spośród chorób zakaźnych

Najnowszy raport dotyczący gruźlicy został opublikowany przez Światową Organizację Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO) pod koniec 2024 roku. Z dokumentu wynika, że w 2023 roku gruźlicę zdiagnozowano u 8,2 mln osób. Jest to najwyższa liczba od momentu rozpoczęcia globalnego monitorowania zachorowań przez WHO w 1995 roku i jednocześnie znaczny wzrost w porównaniu z rokiem 2022, kiedy to odnotowano 7,5 mln przypadków.

Global tuberculosis report – dane z 2023 roku

Zgodnie z raportem WHO całkowita liczba osób cierpiących na gruźlicę w 2023 roku wzrosła do około 10,8 mln osób, a liczba zgonów związanych z tą chorobą wyniosła 1,25 mln, co stanowi ponadpięcioprocentowy spadek w porównaniu z rokiem poprzednim. Mimo to gruźlica wciąż jest główną przyczyną zgonów na świecie z powodu pojedynczego czynnika zakaźnego.

W 2023 roku nowe przypadki gruźlicy zdiagnozowano u mieszkańców 30 krajów o wysokim obciążeniu tą chorobą, a 56% globalnego obciążenia gruźlicą odnotowano w Indiach (26%), Indonezji (10%), Chinach (6,8%), Filipinach (6,8%) i Pakistanie (6,3%). W tymże roku 55% osób, które zachorowały na gruźlicę, stanowili mężczyźni, 33% kobiety, a 12% dzieci. Znaczący odsetek nowych przypadków gruźlicy jest spowodowany pięcioma głównymi czynnikami ryzyka: niedożywieniem, zakażeniem wirusem HIV oraz zaburzeniami związanymi z nadużywaniem alkoholu, paleniem i cukrzycą.

Gruźlica wielolekooporna (ang. multidrug-resistant tuberculosis, MDR-TB) nadal stanowi istotny problem dla zdrowia publicznego. Odsetek skuteczności leczenia gruźlicy wielolekoopornej lub opornej na ryfampicynę (ang. rifampicin-resistant tuberculosis, RR-TB) wyniósł 68%. Niemniej jednak w 2023 roku spośród szacowanych 400 tys. osób, u których rozwinęła się MDR/RR-TB, tylko 44% otrzymało diagnozę i było leczonych.

Doktor Tedros Adhanom Ghebreyesus, dyrektor generalny WHO, stwierdził: „Fakt, że gruźlica nadal zabija i dotyka tak wiele osób, jest oburzający, biorąc pod uwagę to, że mamy narzędzia, aby jej zapobiegać, wykrywać ją i leczyć. WHO wzywa wszystkie kraje do realizacji konkretnych zobowiązań w celu szerszego stosowania tych narzędzi i zakończenia epidemii gruźlicy”.

Niewystarczające środki finansowe

Globalne finansowanie profilaktyki i opieki nad pacjentami z gruźlicą w 2023 roku było nadal znacznie niższe od zakładanego poziomu. Kraje o niskim i średnim dochodzie (ang. low- and middle-income countries, LMIC), które są źródłem 98% globalnego obciążenia gruźlicą, borykały się z poważnymi problemami finansowymi. W 2023 roku dostępnych było jedynie 5,7 mld USD z docelowych 22 mld USD rocznego finansowania, co stanowiło jedynie 26% założonej kwoty. Globalny Fundusz na Rzecz Walki z HIV/AIDS, Gruźlicą i Malarią (Global Fund to Fight HIV/AIDS, Tuberculosis and Malaria) jest największym międzynarodowym funduszem wspierającym działania związane z gruźlicą, szczególnie w LMIC, ale dostępne środki są nadal niewystarczające, aby zaspokoić podstawowe potrzeby w zakresie czynności związanych z walką z tą chorobą. Raport WHO podkreśla, że utrzymanie stabilnych inwestycji finansowych jest kluczowe dla sukcesu działań profilaktycznych, diagnostycznych i terapeutycznych dotyczących gruźlicy.

Globalne cele na przyszłość

Globalne cele i kamienie milowe w redukcji obciążenia gruźlicą są obecnie poza zasięgiem. Potrzebny jest znaczny postęp, aby zrealizować plany wyznaczone na 2027 rok przed drugim spotkaniem wysokiego szczebla Organizacji Narodów Zjednoczonych (ang. United Nations, UN). WHO wzywa rządy, partnerów globalnych i darczyńców do realizacji zobowiązań ustalonych podczas spotkania, które odbyło się w 2023 roku, poprzez konkretne działania.

Postępy w realizacji globalnych celów na 2027 rok, ustalonych podczas spotkania ONZ w 2023 roku:

Stosowanie metod szybkiej diagnostyki gruźlicy: cel 100%; stan na 2023 rok: 48%.
Odsetek osób z gruźlicą objętych leczeniem: cel 90%; stan na 2023 rok: 75%.
Odsetek osób objętych leczeniem profilaktycznym gruźlicy: cel 90% wśród populacji wysokiego ryzyka; stan na 2023 rok: 21% wśród osób mieszkających z chorymi z potwierdzoną gruźlicą oraz 56% wśród osób żyjących z HIV.
Dostępność nowej, bezpiecznej i skutecznej szczepionki przeciwgruźliczej: cel: w ciągu pięciu lat; stan na 2023 rok: sześć szczepionek w III fazie badań klinicznych.
Finansowanie usług profilaktycznych, diagnostycznych i terapeutycznych: cel 22 mld USD; stan na 2023 rok: 5,7 mld USD.
Finansowanie badań nad gruźlicą: cel 5 mld USD; stan na 2022 rok: 1 mld USD.

Zwiększone finansowanie badań, zwłaszcza dotyczących nowych szczepionek przeciwgruźliczych, jest niezbędne do przyspieszenia postępu i osiągnięcia globalnych celów na 2027 rok.

Narzędzia diagnostyczne – cenne wsparcie w walce z gruźlicą

Narzędzia diagnostyczne odgrywają kluczową rolę w skutecznej walce z gruźlicą. Rozpoznanie tej choroby jest wyzwaniem, gdyż u większości zakażonych występuje jej latentna, bezobjawowa postać (ang. latent tuberculosis infection, LTBI). Wczesna i prawidłowa diagnostyka jest kluczowa, aby zapobiegać progresji LTBI do aktywnej, zakaźnej postaci i rozprzestrzenianiu się gruźlicy w społeczeństwie. Firma EUROIMMUN oferuje nowoczesne testy diagnostyczne zarówno do diagnostyki gruźlicy aktywnej, jak i latentnej. W swojej ofercie posiadamy test EURORealTime MTB w kierunku genetycznej diagnostyki zakażeń prątkami gruźlicy, który zapewnia bardzo czułą detekcję (LoD = 0,5 cp/µl) wszystkich gatunków prątków z grupy M. tuberculosis complex (MTBC). Oferujemy również oparty na metodzie ELISPOT (ang. enzyme-linked immunospot) test T-SPOT.TB, przeznaczony do diagnostyki gruźlicy latentnej, w szczególności u pacjentów z obniżoną odpornością, u których występuje limfopenia. Test ten jest znormalizowany pod względem liczby komórek i warunków hodowli, co czyni go bardzo czułym i swoistym narzędziem do diagnostyki gruźlicy latentnej. Z tego względu T-SPOT.TB nazywany jest często testem do zadań specjalnych i wykorzystywany do diagnostyki LTBI przede wszystkim w przypadku pacjentów z obniżoną odpornością.