Układowe choroby tkanki łącznej (UChTŁ) to grupa schorzeń obejmujących zapalne choroby stawów, tkanek i naczyń, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy czy twardzina układowa. Diagnostyka UChTŁ opiera się na szczegółowym wywiadzie klinicznym oraz badaniach dodatkowych, w tym obrazowych i laboratoryjnych, zwłaszcza serologicznych. Oznaczanie obecności autoprzeciwciał stanowi cenne narzędzie diagnostyczne, dostarczając informacji istotnych w diagnostyce różnicowej. Należy jednak pamiętać, że nie zawsze udaje się wykryć autoprzeciwciała, co może wynikać z faktu, że nie wszystkie antygeny docelowe zostały dotychczas zidentyfikowane, a dostępne metody detekcji mogą nie obejmować wszystkich istniejących autoprzeciwciał.

Projekt UFO

W 2012 roku firma EUROIMMUN zainicjowała projekt badawczy UFO (ang. unknown fluorescent object), mający na celu identyfikację nieznanych biomarkerów immunologicznych. Dzięki temu przedsięwzięciu odkryto wiele nowych antygenów docelowych dla przeciwciał, co zaowocowało licznymi publikacjami naukowymi oraz nawiązaniem współpracy z wybitnymi ekspertami. Jednym z sukcesów projektu jest identyfikacja antygenu NVL (ang. nuclear vasolin-containing protein-like).

Antygen NVL – nowość w diagnostyce twardziny układowej

W ramach projektu UFO przeanalizowano 164 próbki surowic, które dały dodatni wynik w teście immunofluorescencji pośredniej (IFA) na komórkach HEp-2, lecz nie reagowały z żadnym z 23 znanych autoantygenów jądrowych uwzględnionych w teście potwierdzenia. W wyniku tych badań zidentyfikowano 14 antygenów, z których dziewięć nie było wcześniej opisanych jako antygeny docelowe dla przeciwciał przeciwjądrowych (ANA), w tym antygen NVL.

Aby ocenić znaczenie kliniczne nowo odkrytych antygenów, opracowano prototypowe testy immunoblot oraz testy komórkowe (ang. cell-based assays, CBA). Analiza przeprowadzona na grupie 488 pacjentów z układowymi chorobami tkanki łącznej wykazała obecność przeciwciał przeciwko NVL u czterech osób, z których wszystkie miały wcześniej zdiagnozowaną twardzinę układową.

Profil EUROLINE Systemic Sclerosis Profile 2

Obecnie antygen NVL jest dostępny wyłącznie w teście EUROLINE Systemic Sclerosis Profile 2. Test ten umożliwia jednoczesne oznaczenie aż 13 różnych autoprzeciwciał związanych z twardziną układową w ramach jednej inkubacji, w tym przeciwciała przeciwko: Scl-70, CENP A, CENP B, RP11 i RP155 (podjednostki polimerazy RNA III), fibrylarynie, NOR90, Th/To, PM-Scl100, PM-Scl75, Ku, NVL oraz Ro-52.

EUROLINE Systemic Sclerosis Profile 2 to multiparametryczny test do monospecyficznego wykrywania autoprzeciwciał, który wspomaga diagnostykę twardziny układowej. Umożliwia różnicowanie ograniczonej i uogólnionej postaci twardziny układowej oraz rozpoznanie zespołów nakładania.

Firma EUROIMMUN oferuje różnorodne rozwiązania w zakresie automatyzacji procesów i oceny wyników, dostosowane do specyficznych potrzeb każdego laboratorium. Dzięki standaryzowanemu protokołowi inkubacji wykonywanie analizy w kierunku twardziny układowej można wygodnie łączyć z innymi testami EUROLINE.

Autoprzeciwciała w diagnostyce twardziny układowej

U większości pacjentów z twardziną układową obecne są autoprzeciwciała, a przeciwciała ANA wykrywa się u ponad 95% chorych. Oznaczanie autoprzeciwciał stanowi istotny element diagnostyki serologicznej, umożliwiając wczesne rozpoznanie i różnicowanie z innymi układowymi chorobami tkanki łącznej. Ponadto, autoprzeciwciała mogą dostarczać informacji prognostycznych na temat potencjalnych zmian w poszczególnych układach i narządach oraz być pomocne w monitorowaniu leczenia.

Kryteria klasyfikacyjne ACR/EULAR z 2013 r. twardziny układowej obejmują badanie przeciwciał najbardziej charakterystycznych dla tej jednostki chorobowej, takich jak:

• antycentromerowe (CENP A, CENP B),
• przeciw topoizomerazie I (anty-Scl-70) oraz
• przeciw polimerazie RNA III (RP11, RP155).

Warto jednak pamiętać, że w przebiegu twardziny układowej mogą występować również inne autoprzeciwciała, takie jak anty-Th/To czy anty-U3-RNP (fibrylaryna), które dodatkowo wspierają proces diagnostyczny, umożliwiają różnicowanie podtypów choroby oraz bardziej precyzyjną ocenę ryzyka powikłań.

Autor: Anne Rupprecht
Tłumaczenie na podstawie: https://www.euroimmunblog.com/another-piece-of-the-puzzle-in-rheumatological-diagnostics/

Piśmiennictwo

1. Rupprecht A., Another piece of the puzzle in rheumatological diagnostics, https://www.euroimmunblog.com/another-piece-of-the-puzzle-in-rheumatological-diagnostics/
2. Kołtyś A., Nowość w diagnostyce twardziny układowej, https://www.euroimmun.pl/nowosc-w-diagnostyce-twardziny-ukladowej/
3. Zimmermann-Górska I., Reumatologia – postępy 2020, „Medycyna Praktyczna” 2021, 5: 97–107, https://www.mp.pl/reumatologia/postepy/279844,twardzina-ukladowa-postepy-20202021
4. Morgiel E., Twardzina układowa, „Przegląd Reumatologiczny” 2010, 2 (31): 3–5, https://www.przegladreumatologiczny.pl/wczesne_rozpoznawanie_twardziny_ukadowej
5. Lis-Święty A., Brzezińska-Wcisło L., Systemic sclerosis – prognostic factors, disease activity and severity, „Dermatology Review. Przegląd Dermatologiczny” 2010, 97 (6): 398–405.