Zdrowie kobiet w ciąży jest podwójnie ważne, bo zależy od niego również zdrowie dziecka. W ramach podstawowej opieki medycznej kobiety ciężarne mają zapewnione badania przeciwciał w kierunku niektórych infekcji z grupy TORCH: kiły, toksoplazmozy, różyczki oraz zakażenia HIV. Czym w ogóle są przeciwciała i o czym informuje nas ich obecność – wyjaśniamy na przykładzie testu TORCH 10, który umożliwia szybką ocenę obecności przeciwciał przeciw 10 patogenom (jednocześnie!). Badanie przesiewowe TORCH 10 to diagnostyka poszerzona m.in. o krztusiec czy infekcje bakteriami Chlamydia trachomatis, czyli zakażenia, które mogą stanowić zagrożenie dla życia noworodka.

00:13 TORCH 10: badanie infekcji podczas planowania ciąży

01:12 Co to jest TORCH?

02:43 Jakie są skutki zakażeń TORCH?

03:25 Od czego zależą skutki infekcji TORCH?

04:00 Jak wykryć, czy ciężarna jest narażona na choroby z grupy TORCH?

04:58 Kto i kiedy powinien wykonać badanie poziomu przeciwciał?

05:59 Co oznacza wynik badania?

08:12 Badanie TORCH 10?

Co to jest TORCH?

TORCH to skrót pochodzący od nazw chorób infekcyjnych: toksoplazmozy (Toxoplasma gondii), różyczki (Rubella virus), cytomegalii (Cytomegalovirus) czy zakażenia wirusami opryszczki (Herpes simplex virus).

Zakażenia te w większości przypadków przebiegają bezobjawowo lub łagodnie. Natomiast w ciąży infekcje spowodowane wymienionymi czynnikami zakaźnymi mają istotny wpływ na zdrowie dziecka: mogą prowadzić do poronienia lub powstania ciężkich wad wrodzonych.

Z biegiem czasu stało się jasne, że ten prosty skrót nie oddaje różnorodności czynników zakaźnych, które mogą powodować zakażenia niebezpieczne dla płodu. Obecnie w skrócie TORCH pod literą „O” kryje się określenie „Other” (czyli: Inne) obejmujące między innymi: kiłę, odrę, ospę, zakażenia parwowirusem B19, WZW C czy HIV.

Zakażenia z grupy TORCH to przede wszystkim zakażenia wrodzone, czyli wewnątrzmaciczne. Są to infekcje wywoływane przez wirusy, bakterie lub pierwotniaki, które obejmują błony i wody płodowe.

TORCH to jednak nie tylko zakażenia wrodzone, ale również:

• okołoporodowe (gdy do zakażenia dochodzi w trakcie porodu)
• poporodowe (gdy do zakażenia dochodzi w okresie noworodkowym)

Do zakażeń okołoporodowych dochodzi podczas porodu w wyniku aktywnej infekcji okolic genitalnych u matki – dziecko ma wówczas kontakt z patogenem, na przykład bakteriami Chlamydia trachomatis.

Z kolei po porodzie należy chronić dziecko przed chorobami zakaźnymi, takimi jak krztusiec, które dla noworodka są szczególnie niebezpieczne.

Jakie są skutki zakażenia TORCH?

Infekcje w ciąży mogą mieć poważne skutki. Najpoważniejsze z nich to poronienie lub wewnątrzmaciczne obumarcie płodu. Inne to:

• żółtaczka, zapalenie wątroby i płuc
• ciężka małopłytkowość, niedokrwistość
• małogłowie lub wodogłowie
• małoocze, zaćma, ślepota, zapalenie struktur gałki ocznej
• głuchota
• niedorozwój umysłowy lub trudności w uczeniu się

Skutki zakażeń infekcjami z grupy TORCH to:

• poronienie
• obumarcie płodu
• wady wrodzone

Konsekwencje zakażeń patogenami z grupy TORCH, w postaci wad wrodzonych czy uszkodzeń wielonarządowych, mogą ujawnić się:

• bezpośrednio po urodzeniu dziecka
• w okresie niemowlęcym
• a nawet kilka lat po urodzeniu

Od czego zależą skutki infekcji?

To, jak poważne będą skutki infekcji, zależy od rodzaju czynnika zakaźnego i momentu zakażenia – czyli zaawansowanie ciąży bądź infekcja w trakcie porodu.

Najgroźniejsze dla rozwoju płodu są tak zwane zakażenia pierwotne, czyli występujące u matki po raz pierwszy w trakcie ciąży.

Ważny jest też czas zakażenia. Najpoważniejsze wady rozwojowe powodują zakażenia, do których dochodzi we wczesnych etapach ciąży, szczególnie w pierwszym trymestrze.

Jak sprawdzić swoją odporność?

Choroby z grupy TORCH mogą stanowić poważny problem, jeśli pojawią się w czasie ciąży. Z tego powodu tak istotne są badania w kierunku ich wykrywania. Lekarz może zlecić badanie z krwi, aby stwierdzić, czy pacjentka przechodziła już zakażenie jednym z czynników zakaźnych z grupy TORCH, czy też jest narażona na pierwsze zachorowanie. Takie badanie może też odpowiedzieć na pytanie, czy kobieta przechodzi w danym momencie świeżą, czyli aktywną, infekcję – która jest szczególnie niebezpieczna dla płodu. W badaniu TORCH sprawdza się obecność we krwi tak zwanych przeciwciał, czyli białek produkowanych przez układ immunologiczny w momencie zetknięcia z patogenem. Sprawdza się dwa rodzaje przeciwciał, tak zwane przeciwciała klasy IgM i IgG. Zależnie od otrzymanej kombinacji wyników przeciwciał IgM i IgG lekarz może oszacować, czy ma do czynienia z wczesną czy dawno przebytą infekcją.

Kto i kiedy powinien wykonać badanie poziomu przeciwciał?

Najskuteczniejszym sposobem ochrony nienarodzonego jeszcze dziecka jest wykonanie badań w kierunku chorób z grupy TORCH jak najwcześniej – najlepiej na etapie planowania ciąży.

Pozwala to zbadać poziom odporności (czyli tak zwany status immunologiczny) na poszczególne zakażenia. Najniebezpieczniejsze dla rozwoju płodu są zakażenia pierwotne w trakcie ciąży. Jeśli pacjentka przechodziła już chorobę wywołaną patogenami z grupy TORCH lub była na nie szczepiona (jak w przypadku różyczki), jej organizm wytworzył ochronną pulę przeciwciał IgG. Znacząco zwiększa to bezpieczeństwo rozwijającego się płodu.

Jeśli pacjentka już spodziewa się dziecka – powinna wykonać test w pierwszym trymestrze ciąży. Zalecenia Ministerstwa Zdrowia w szczególności dotyczą wykonania do dziesiątego tygodnia ciąży badań w kierunku kiły, toksoplazmozy, różyczki, wirusowego zapalenia wątroby typu C (czyli: HCV) oraz zakażenia wirusem HIV.

Obecnie możliwe jest sprawdzenie nawet do dziesięciu czynników zakaźnych w jednym badaniu!

Badanie TORCH 10 jest pomocne do oceny ochronnego poziomu przeciwciał IgG. Służy ono do wykrycia poziomu przeciwciał IgG, które w trakcie ciąży mogą pełnić funkcję ochronną.

Badanie pozwoli lekarzowi:

• ocenić poziom odporności na poszczególne choroby
• zaplanować badania kontrolne, biorąc pod uwagę wynik sprzed okresu ciąży
• zalecić szczepienie przed ciążą (na przykład przeciwko różyczce, ospie, krztuścowi)
• poinformować pacjentkę, jakich sytuacji powinna unikać, aby zminimalizować ryzyko zakażenia w czasie ciąży

Co oznacza wynik badania?

Wynik ujemny świadczy o braku odporności na badane infekcje, to znaczy, że organizm pacjentki nigdy nie zetknął się z danym patogenem.

Pacjentka koniecznie powinna skonsultować taki wynik ze specjalistą. Lekarz wyjaśni, czy wymaga ona szczepienia (przed ciążą, na przykład przeciwko różyczce), jakich sytuacji powinna unikać, aby zminimalizować ryzyko zakażenia w okresie ciąży, oraz na jakie objawy powinna zwrócić szczególną uwagę. W trakcie ciąży niezbędne będą okresowe badania, dzięki którym ewentualne świeże infekcje zostaną szybko zdiagnozowane.

Obecność przeciwciał IgM (szczególnie przy braku przeciwciał IgG) może wskazywać na świeże zakażenie patogenem.

Jeśli pacjentka dopiero planuje ciążę, to powinna skontaktować się z lekarzem i ustalić dalsze postępowanie i leczenie oraz wstrzymać się z planami powiększenia rodziny do bezpiecznego momentu.

Jeśli kobieta jest już w ciąży, koniecznie musi skonsultować się z lekarzem! Oceni on, czy rzeczywiście przechodzi w tym momencie zakażenie i czy zagraża ono rozwojowi dziecka. Możliwe, że potrzebne będą dalsze badania potwierdzające otrzymane wyniki, ponieważ przeciwciała IgM mogą być obecne z innych powodów.

Obecność przeciwciał klasy IgG, przy braku obecności przeciwciał IgM, może być skutkiem dawno przebytego zakażenia jednym z czynników z grupy TORCH.

U pacjentek planujących macierzyństwo przed ostateczną decyzją o zajściu w ciążę należy wykluczyć przebycie niedawnego zakażenia. Pomocne będzie badanie awidności przeciwciał.

Jeżeli badanie przeciwciał klasy IgG jest dodatnie po raz pierwszy w trakcie ciąży (a wcześniej wyniki były ujemne) lub wynik jest bardzo wysoko dodatni, pacjentka powinna koniecznie skonsultować się z lekarzem w celu interpretacji wyniku badania i dalszego postępowania. Być może potrzebne będą badania uzupełniające, na przykład ocena awidności przeciwciał.