Idiopatyczne miopatie zapalne (ang. idiopathic inflammatory myopathies, IIM) to grupa heterogennych schorzeń, które mogą mieć charakter paranowotworowy. W przebiegu tych rzadkich chorób autoimmunizacyjnych dochodzi do produkcji tzw. przeciwciał specyficznych dla miopatii zapalnych. Wykrycie autoprzeciwciał ułatwia różnicowanie postaci miopatii oraz ocenę ryzyka wystąpienia nowotworu.

Miopatie zapalne i ich związek z nowotworem

Do najczęściej występujących postaci miopatii zapalnych należą:

• zapalenie skórno-mięśniowe (łac. dermatomyositis, DM)
• zapalenie wielomięśniowe (łac. polymyositis, PM)
• wtrętowe zapalenie mięśni (ang. inclusion body myositis, IBM)
• martwicze autoimmunologiczne zapalenie mięśni (ang. immune-mediated necrotizing myopathy, IMNM)
• zespół antysyntetazowy
• zespoły nakładania [1, 2]

W ich przebiegu częściej niż w przypadku innych chorób reumatycznych rozwijają się nowotwory (miopatie związane z nowotworem, ang. cancer-associated myositis, CAM) [2, 3]. Zgodnie z definicją za CAM uznaje się rozwój nowotworu w ciągu trzech lat od zdiagnozowania IIM lub każdy nowotwór rozpoznany dwa lata przed diagnozą IIM [4, 5].

Najczęściej występujące nowotwory to rak jajnika i narządów rozrodczych, rak piersi, rak płuc, rak przewodu pokarmowego i nowotwory układu krwionośnego (głównie chłoniaki nieziarnicze), czerniak i rak nosogardła [3].

Jak często miopatiom zapalnym towarzyszy nowotwór

U pacjentów z IIM powinna być rozważona i przeprowadzona diagnostyka onkologiczna.

Wśród najczęściej występujących miopatii zapalnych o charakterze paranowotworowym wymienia się:

• zapalenie skórno-mięśniowe (ok. 25% chorych ma nowotwór)
• zapalenie wielomięśniowe (4–10% chorych ma nowotwór) [2, 3]

Natomiast wtrętowe zapalenie mięśni jest związane z nowotworem dużo rzadziej w porównaniu z dwoma wymienionymi wcześniej schorzeniami.

Symptomy charakterystyczne dla zapalenia skórno-mięśniowego lub wielomięśniowego mogą wystąpić jednoczasowo lub po stwierdzeniu choroby nowotworowej. Jednak w wielu przypadkach objawy miopatii poprzedzają wystąpienie klinicznych objawów choroby nowotworowej (najczęściej o 1–5 lat). W tych przypadkach wtórne zapalenie skórno-mięśniowe lub wielomięśniowe jest traktowane jako zespół paranowotworowy, który często ustępuje dopiero po usunięciu czynnika wywołującego, czyli po leczeniu nowotworu.

Zwiększona czujność onkologiczna obowiązuje do końca życia, a szczególnie wzmożona powinna być u chorych w starszym wieku, z szybkim początkiem objawów, z mocno nasilonymi objawami, a także z określonymi markerami serologicznymi – autoprzeciwciałami.

Diagnostyka autoprzeciwciał w badaniu miopatii zapalnych

Ze względu na złożoność obrazu klinicznego i rzadkość występowania rozpoznanie IIM jest bardzo trudne i trwa średnio kilka lat. Badanie autoprzeciwciał związanych z tą grupą schorzeń jest niezwykle przydatne i stanowi jeden z filarów postępowania diagnostycznego. Autoprzeciwciała występujące u chorych na miopatie zapalne można podzielić na autoprzeciwciała swoiste dla zapalenia mięśni (ang. myositis-specific autoantibodies, MSAs) i autoprzeciwciała towarzyszące zapaleniu mięśni (ang. myositis-associated autoantibodies, MAAs) [6, 7]. Pierwsze z nich są wysoce specyficzne dla schorzeń z grupy miopatii zapalnych.

Wykrycie autoprzeciwciał ułatwia również różnicowanie postaci miopatii, co ma bezpośredni wpływ na decyzje terapeutyczne i prowadzenie pacjenta. Identyfikacja i różnicowanie przeciwciał w miopatiach zapalnych może być także czynnikiem prognostycznym, dotyczącym ryzyka wystąpienia nowotworu.

Niedawno odkryte przeciwciała anty-TIF1-γ są związane z rozwojem nowotworu, a korelacja ta wydaje się silna [8, 9]. Obecność przeciwciał anty-TIF1-γ łączy się często z brakiem choroby śródmiąższowej płuc u pacjentów z zapaleniem skórno-mięśniowym i nowotworem. Inne specyficzne dla IIM przeciwciała, które wiążą się z wysokim ryzykiem występowania nowotworu, to anty-MDA5 i anty-NXP2 [3, 10]. Przeciwciała przeciwko NXP2 i przeciwciała przeciwko TIF1-γ często występują w przypadku nowotworów związanych z DM. Z tego powodu niektórzy naukowcy sugerują, że brak tych przeciwciał zmniejsza ryzyko wystąpienia nowotworów towarzyszących idiopatycznym miopatiom zapalnym.

Badanie przeciwciał w miopatiach zapalnych EUROIMMUN

Nowością w ofercie EUROIMMUN jest test EUROLINE Autoimmune Inflammatory Myopathies 20 Ag (IgG). Za jego pomocą można wykryć przeciwciała skierowane przeciwko 20 antygenom: Mi-2α, Mi-2β, TIF1-γ, MDA5, NXP2, SAE1, Ku, PM-Scl100, PM-Scl75, Jo-1, SRP, PL-7, PL-12, EJ, OJ, Ro-52, cN-1A, Ha, Ks oraz Zo. Dzięki zastosowaniu wieloparametrowego profilu Autoimmune Inflammatory Myopathies 20 Ag czułość oznaczenia przeciwciał jest na bardzo wysokim poziomie. Ponadto warto podkreślić, że firma EUROIMMUN posiada wyłączną umowę licencyjną na cN-1A z Radboud University.

Piśmiennictwo

1. M. Mende, V. Borchardt-Lohölter, W. Meyer, T. Scheper, W. Schlumberger. Autoantibodies in Myositis. How to Achieve a Comprehensive Strategy for Serological Testing. Mediterranean Journal of Rheumatology 2019.
2. J. Drat-Gzubicka. Neuromuscular disorders in cancer patients Part II. Muscle and neuromuscular junction damage in cancer patients. Palliative Medicine in Practice 2015; 9(1): 8–15.
3. B. Grygiel-Górniak, J. Soska, W. Samborski. Risk of cancers in polymyositis and dermatomyositis. Rheumatology Forum 2022; 8(2).
4. J.K. Qiang et al. Risk of malignancy in dermatomyositis and polymyositis: a systematic review and meta-analysis. Journal of Cutaneous Medicine and Surgery 2017; 21(2): 131–136.
5. C. András et al. Retrospective analysis of cancer-associated myositis patients over the past 3 decades in a Hungarian myositis cohort. Pathology & Oncology Research 2020; 26: 1749–1755.
6. D. Samotij, J. Szczęch, A. Reich. Nowe trendy w diagnostyce i leczeniu zapalenia skórno-mięśniowego. Dermatology Review/Przegląd Dermatologiczny 2015; 102(3).
7. M. Satoh et al. A comprehensive overview on myositis-specific antibodies: new and old biomarkers in idiopathic inflammatory myopathy. Clinical Reviews in Allergy & Immunology 2017; 52: 1–19.
8. A. Hida et al. Anti-TIF1-γ antibody and cancer-associated myositis: a clinicohistopathologic study. Neurology 2016; 87(3): 299–308.
9. E. Trallero-Araguás et al. Cancer-associated myositis and anti-p155 autoantibody in a series of 85 patients with idiopathic inflammatory myopathy. Medicine 2010; 89(1): 47–52.
10. Y. Liu et al. Characteristics and predictors of malignancy in dermatomyositis: Analysis of 239 patients from northern China. Oncology Letters 2018; 16(5): 5960–5968.