Nadwrażliwość pokarmowa IgG-zależna

Nadwrażliwość na produkty spożywcze może być spowodowana zwiększoną przepuszczalnością jelita cienkiego (tzw. zespołem nieszczelnego jelita). Za jej przyczynę uznaje się czynniki środowiskowe, tzn. wiąże się ją z długotrwałym przyjmowaniem leków, przebytymi infekcjami, złą dietą, nadużywaniem alkoholu/nikotyny, a także przewlekłym stresem. W takiej sytuacji składniki pokarmowe częściej przenikają przez ścianę jelita i przedostają się do krwiobiegu. W efekcie układ immunologiczny produkuje przeciwciała IgG skierowane przeciwko antygenom z pokarmu, co w dalszej konsekwencji prowadzi do powstawania kompleksów antygen–przeciwciało (kompleksy immunologiczne).

Nadwrażliwość pokarmowa jest więc reakcją na pokarm, której może towarzyszyć podwyższony poziom swoistych dla pokarmu przeciwciał klasy IgG. W przeciwieństwie do klasycznej alergii pokarmowej IgE-zależnej objawy nadwrażliwości pokarmowej IgG-zależnej mogą być opóźnione – zwykle pojawiają się kilka dni po spożyciu danego produktu. Do najczęstszych objawów nadwrażliwości pokarmowych IgG-zależnych zalicza się: biegunki, zaparcia, wzdęcia, nudności, migreny, astmę, choroby zapalne stawów, problemy z koncentracją, problemy skórne i nadwagę lub niedowagę. Niska specyficzność objawów i opóźniony czas ich występowania powodują, że osoby z nadwrażliwościami pokarmowymi IgG-zależnymi mogą nie zdawać sobie sprawy, że ich dolegliwości związane są ze spożywanym pokarmem. Formą leczenia nadwrażliwości pokarmowych proponowaną w celu złagodzenia objawów jest czasowa dieta eliminacyjna. Dieta ta polega na ograniczeniu spożycia produktów, które wywołują silną odpowiedź immunologiczną (IgG). Wykazano, że czasowe zastosowanie diety eliminacyjnej zmniejsza nasilenie objawów w różnych stanach chorobowych.

Alergia pokarmowa IgE-zależna

Alergia pokarmowa to nieprawidłowa reakcja immunologiczna, która pojawia się w krótkim czasie po spożyciu określonego pokarmu. Nawet niewielka ilość pokarmu wywołującego alergię może powodować objawy, takie jak wzdęcia, pokrzywkę, katar alergiczny czy obrzęk dróg oddechowych.

W klasyczne alergie pokarmowe zaangażowane są dwa elementy układu odpornościowego. Jednym z nich są immunoglobuliny klasy E (IgE), a drugim komórki tuczne znajdujące się w wielu tkankach organizmu, w szczególności w miejscach potencjalnego kontaktu ze szkodliwymi substancjami, tj. w nosie, gardle, płucach, skórze i przewodzie pokarmowym.

Zadaniem przeciwciał klasy IgE jest udział w odpowiedzi układu immunologicznego na wirusy i pasożyty. Jeśli jednak układ odpornościowy reaguje nieprawidłowo, jak w przypadku alergików, dochodzi wówczas do produkcji przeciwciał IgE także po kontakcie m.in. z białkami z produktów spożywczych. W takiej sytuacji, po spożyciu danego produktu, alergizujące białko z pokarmu aktywuje układ immunologiczny. Następuje uwalnianie przeciwciał IgE, a następnie wiązanie się ich na powierzchni komórek tucznych. To aktywuje produkcję histaminy, czego następstwem są objawy alergii.

IgG vs. IgE

Przeciwciała klasy IgE powstają podczas gwałtownej reakcji alergicznej na dostanie się „obcego materiału” do organizmu. Przeciwciała IgG odpowiadają z kolei za nadwrażliwość pokarmową i są odpowiedzią na przenikanie cząsteczek pokarmów przez ścianę nieszczelnego jelita.

Objawy klasycznej alergii pokarmowej pojawiają się natychmiast lub w krótkim czasie po spożyciu pokarmu i są wynikiem uwolnienia histaminy. Z kolei objawy nadwrażliwości pokarmowej IgG-zależnej ukazują się po kilku godzinach lub dniach i wynikają ze stopniowego nagromadzenia się kompleksów immunologicznych w narządach. Objawy nadwrażliwości zazwyczaj utrzymują się dłużej niż objawy alergii IgE-zależnych.

Dieta eliminacyjna zalecana jest w obu przypadkach, jednak przy klasycznej alergii rekomenduje się unikanie alergizującego produktu przez całe życie, a przy nadwrażliwościach IgG-zależnych stosowanie diety eliminacyjnej zaleca się na określony czas – w celu wyciszenia przewlekłego stanu zapalnego.

O ile alergia pokarmowa IgE-zależna może stanowić poważne zagrożenie życia (np. w przypadku alergii na orzeszki ziemne), to nadwrażliwości pokarmowe IgG-zależne mają znacznie łagodniejszy przebieg, ale obniżają komfort życia chorego.

Kliniczne znaczenie nadwrażliwości pokarmowej

Istnieją doniesienia naukowe, które wskazują na związek między określonymi chorobami a nadwrażliwością pokarmową IgG-zależną. Wysokie stężenia przeciwciał IgG stwierdzono u pacjentów z bólami głowy (migrenami), zapaleniem stawów, zespołem jelita drażliwego, chorobami zapalnymi jelit, astmą i innymi dolegliwościami (1, 2).

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS): Dowiedziono, że istnieje związek między spożywaniem szkodliwego pokarmu a nasileniem chorób reumatoidalnych. Tworzenie się kompleksów immunologicznych z antygenów pokarmowych nasila objawy wywołane pierwotnie przez patogenne autoprzeciwciała, które przyczyniają się do powstawania zapalenia i zmian w chrząstce (3, 4).

Zespół jelita drażliwego: Pacjenci z zespołem jelita drażliwego byli leczeni za pomocą diety eliminacyjnej w kilku badaniach. Duży odsetek pacjentów zgłaszał znaczną poprawę objawów, a niektórzy zgłaszali subiektywne pełne wyleczenie (5, 6).

Choroby zapalne jelit: W retrospektywnym badaniu Cai i współpracownicy (2014) odkryli, że pacjenci z nieswoistym zapaleniem jelit mają wysoką częstość występowania przeciwciał IgG przeciwko niektórym pokarmom, które można wykorzystać do opracowania diety eliminacyjnej. Podobne wyniki stwierdzono w kolejnych badaniach (7–10).

Bóle głowy i migreny: Pierwsze badania, przeprowadzone już w roku 1935, wykazały, że u 66% pacjentów z migreną (n = 127) objawy ustąpiły po zastosowaniu diety eliminacyjnej. Inne, nowsze badania powtórzyły te odkrycia, wykazując, że dieta eliminacyjna oparta na poziomach IgG ma znaczny wpływ na częstotliwość napadów migreny (11–15).

Podsumowanie

Nadwrażliwość pokarmowa IgG-zależna (znana również jako „opóźniona alergia pokarmowa IgG”) jest odpowiedzią immunologiczną na spożyty pokarm. Z powodu zwiększonej przepuszczalności jelita cienkiego, możliwe jest przenikanie składników pokarmowych przez jego ścianę do krwiobiegu. Układ odpornościowy rozpoznaje te struktury antygenowe jako obce i zaczyna wytwarzać specyficzne przeciwciała klasy IgG. Utworzone kompleksy immunologiczne odkładają się w narządach, co manifestuje się objawami. Najczęstszymi dolegliwościami są: wzdęcia, biegunki, stany zapalne jelit, bóle głowy i choroby zapalne stawów. Jedyną znaną formą leczenia jest dieta eliminacyjno-rotacyjna, oparta na wynikach badań w kierunku nadwrażliwości pokarmowych IgG-zależnych.

Opracowano na podstawie: https://euroimmunus.blog/food-sensitivity/food-sensitivity/

Piśmiennictwo

1. Mullin G.E., Swift K.M., Lipski L., Turnbull L.K. & Rampertab S.D., Testing for food reactions: the good, the bad, and the ugly, Nutr Clin Pract 25, 192–198 (2010).
2. Coucke F., Food intolerance in patients with manifest autoimmunity. Observational study, Autoimmun Rev 17, 1078–1080 (2018).
3. Hvatum M., Kanerud L., Hällgren R. & Brandtzaeg P., The gut-joint axis: cross reactive food antibodies in rheumatoid arthritis, Gut 55, 1240–1247 (2006).
4. Nandakumar K.S., Targeting IgG in Arthritis: Disease Pathways and Therapeutic Avenues, Int J Mol Sci 19, E677 (2018).
5. Nanda R., James R., Smith H., Dudley C.R. & Jewell D.P., Food intolerance and the irritable bowel syndrome, Gut 30, 1099–1104 (1989).
6. Atkinson W., Sheldon T.A., Shaath N. & Whorwell P.J., Food elimination based on IgG antibodies in irritable bowel syndrome: a randomised controlled trial, Gut 53, 1459–1464 (2004).
7. Bentz S. et al., Clinical relevance of IgG antibodies against food antigens in Crohn’s disease: a double-blind cross-over diet intervention study, Digestion 81, 252–264 (2010).
8. Cai C. et al., Serological investigation of food specific immunoglobulin G antibodies in patients with inflammatory bowel diseases, PLoS One 9, e112154 (2014).
9. Lindberg E., Magnusson K.E., Tysk C. & Järnerot G., Antibody (IgG, IgA, and IgM) to baker’s yeast (Saccharomyces cerevisiae), yeast mannan, gliadin, ovalbumin and betalactoglobulin in monozygotic twins with inflammatory bowel disease, Gut 33, 909–913 (1992).
10. Kawaguchi T. et al., Food antigen-induced immune responses in Crohn’s disease patients and experimental colitis mice, J Gastroenterol 50, 394–405 (2015).
11. Fleming G.W.T.H., Allergy in Migraine-like Headaches. (Amer. Journ. Med. Sci., vol. cxc, p. 232, Feb., 1935.) Sheldon, J. M., and Randolph, T. G., Journal of Mental Science 81, 954–954 (1935).
12. Alpay K. et al. Diet restriction in migraine, based on IgG against foods: a clinical double-blind, randomised, cross-over trial, Cephalalgia 30, 829–837 (2010).
13. Arroyave Hernández C.M., Echavarría Pinto M. & Hernández Montiel H.L., Food allergy mediated by IgG antibodies associated with migraine in adults, Rev Alerg Mex 54, 162–168 (2007).
14. Aydinlar E.I. et al., IgG-based elimination diet in migraine plus irritable bowel syndrome, Headache 53, 514–525 (2013).
15. Mitchell N. et al., Randomised controlled trial of food elimination diet based on IgG antibodies for the prevention of migraine like headaches, Nutr J 10, 85 (2011).