Choroby autoimmunologiczne a szczepienie przeciw COVID-19. Szczepić czy nie szczepić? Stanowisko Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego

W sprawie zasadności szczepień przeciwko COVID-19 głos zabrało wiele towarzystw naukowych w Polsce. Specjaliści z różnych dziedzin, w tym neurolodzy, alergolodzy, gastroenterolodzy, hematolodzy i reumatolodzy, opublikowali swoje stanowiska w sprawie podawania szczepionki przeciw COVID-19 osobom z chorobami przewlekłymi. W związku z pojawianiem się kolejnych doniesień dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa preparatów szczepionkowych zalecenia te są stale aktualizowane.

Stanowisko Zarządu Głównego PTR i konsultanta krajowego w dziedzinie reumatologii

Dwunastego kwietnia 2021 r. zostało opublikowane uaktualnione Stanowisko Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego i konsultanta krajowego w dziedzinie reumatologii dotyczące szczepień przeciwko COVID-19 u pacjentów z autoimmunologicznymi i zapalnymi chorobami reumatycznymi. Eksperci wskazują, że preparaty szczepionkowe przeciw COVID-19 oparte na mRNA (Pfizer–BioNTech, Moderna) oraz wektorowe (AstraZeneca, Johnson&Johnson) mogą być bezpiecznie stosowane u pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi i zapalnymi stawów, a także u osób otrzymujących leki wpływające na układ odpornościowy. Jak zaznaczono w opublikowanym Stanowisku…, dotychczas nie wykazano niekorzystnego wpływu podania wymienionych preparatów szczepionkowych na przebieg autoimmunologicznych i zapalnych chorób reumatycznych, w tym na skuteczność leczenia. PTR i konsultant krajowy podają ponadto, że obecnie nie ma dostępnych danych na temat potencjalnego ryzyka związanego z podaniem szczepionki firmy AstraZeneca (Vaxzevria) pacjentom z chorobami autoimmunologicznymi z istotnie zwiększonym ryzykiem zakrzepicy i/lub małopłytkowością. Dotyczy to szczególnie osób z zespołem antyfosfolipidowym (APS), toczniem rumieniowatym układowym, układowymi zapaleniami naczyń i reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS). Podkreślono też, że związek zakrzepicy z COVID-19 jest potwierdzony, zaburzenia krzepnięcia mogą towarzyszyć infekcji SARS-CoV-2 i przyczyniać się do ciężkiego przebiegu COVID-19.

W omawianym Stanowisku… wskazano również, że PTR i konsultant krajowy zwrócili się do Ministerstwa Zdrowia z zapytaniem o możliwość modyfikacji w zakresie rekomendowanej szczepionki w szczególnych, uzasadnionych sytuacjach klinicznych u pacjentów z autoimmunologicznymi chorobami reumatycznymi oraz istotnie zwiększonym ryzykiem zakrzepicy i/lub małopłytkowością.

Zalecenia dotyczące szczepień przeciw COVID-19

Pacjenci z chorobami autoimmunologicznymi i zapalnymi stawów powinni zostać zaszczepieni przeciwko COVID-19, jeśli nie występują ogólne przeciwwskazania.
Szczepieniem powinny być objęte także osoby, które w przeszłości były zakażone SARS-CoV-2 lub chorowały na COVID-19.
U pacjentów, u których planowane jest szczepienie przeciwko innym chorobom zakaźnym, w tym grypie, zaleca się odstęp pomiędzy szczepieniami wynoszący co najmniej 14 dni.
U pacjentów z nowo rozpoznaną chorobą autoimmunologiczną lub zapalną stawów, jeśli ich stan zdrowia na to pozwala, zaleca się szczepienie przed planowanym rozpoczęciem terapii immunosupresyjnej, która potencjalnie może zmniejszyć skuteczność szczepienia.
U pacjentów stosujących glikokortykosteroidy, klasyczne leki modyfikujące, leki immunosupresyjne, leki biologiczne lub inhibitory kinaz janusowych szczepienia najlepiej wykonywać, gdy choroba jest w fazie remisji lub niskiej aktywności, jeśli jest to możliwe.
Szczepienie jest najbardziej skuteczne, gdy stopień immunosupresji jest niski, jednak nie zaleca się zmniejszania dawek stosowanych leków lub wstrzymania terapii, jeśli ryzyko zaostrzenia choroby jest umiarkowane lub wysokie.
U osób będących w trakcie terapii w przypadku remisji lub niskiej aktywności choroby doświadczony reumatolog w porozumieniu z pacjentem może podjąć decyzję o stosowaniu najmniejszych skutecznych dawek leków lub krótkim wstrzymaniu terapii, jeśli w jego opinii może to poprawić skuteczność planowanego szczepienia, a ryzyko zaostrzenia choroby jest niskie.
W związku z mechanizmem działania rytuksymabu i jego potencjalnym większym wpływem na skuteczność szczepienia w przypadku stosowania tego leku należy skonsultować się z reumatologiem w sprawie optymalnego terminu podania szczepionki.
Każdy pacjent, u którego planowane jest szczepienie lub już po zaszczepieniu, w przypadku wątpliwości lub obaw związanych ze swoim stanem zdrowia powinien się skontaktować z doświadczonym reumatologiem, najlepiej prowadzącym jego leczenie.
Ostatecznej kwalifikacji do szczepienia, z uwzględnieniem aktualnego stanu zdrowia pacjenta, dokonuje lekarz.