Rozpoznanie ostrej neuroboreliozy

Od 2005 r. chemotaktyczna cytokina (chemokina) CXCL13 jest uznawana za potencjalny biomarker ostrej neuroboreliozy [1, 2]. Neuroborelioza jest neurologiczną manifestacją przenoszonej przez kleszcze boreliozy, która jest spowodowana przez krętka Borrelia burgdorferi sensu lato. Symptomy neuroboreliozy obejmują zapalenie ośrodkowego układu nerwowego i nerwów obwodowych oraz korzeni nerwowych (zapalenie opon, często z porażeniem nerwów mózgowych).

Według wytycznych europejskich, aby zdiagnozować ostrą neuroboreliozę, należy, oprócz stwierdzenia charakterystycznych objawów neurologicznych i pleocytozy płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR), wykazać wewnątrzoponową syntezę specyficznych przeciwciał anty-Borrelia [3]. Niestety, podwyższony indeks przeciwciał anty-Borrelia może być niewykrywalny nawet w 20% przypadków wczesnych stadiów neuroboreliozy [4, 5]. W przeciwieństwie do tego różne badaniach wykazały wzrost stężenia CXCL13 w PMR pacjentów z neuroboreliozą już w początkowej fazie choroby [1, 5, 6].

Chemokina CXCL13 – nowy biomarker

CXCL13, która jest wydzielana do płynu mózgowo-rdzeniowego przez monocyty i komórki dendrytyczne, oddziałuje z lipoproteinami błony bakteryjnej w osoczu za pośrednictwem receptora Toll-podobnego 2 (TLR 2). Chemokina przyciąga komórki B, które migrują do PMR. Po zróżnicowaniu do komórek plazmatycznych produkują one swoiste przeciwciała przeciw Borrelia. Ten łańcuch zdarzeń wymaga podwyższonego poziomu CXCL13 w PMR jeszcze przed aktywacją wewnątrzoponowej syntezy przeciwciał. Dlatego chemokina CXCL13 może być wykryta już we wczesnych stadiach neuroboreliozy [6, 8].

W innym badaniu zaobserwowano gwałtowny spadek stężenia CXCL13 u pacjentów z neuroboreliozą poddanych antybiotykoterapii. Indeks przeciwciał anty-Borrelia nie wykazywał podobnej tendencji [9]. Specyficzne przeciwciała przeciw Borrelia mogą utrzymywać się w płynie mózgowo-rdzeniowym i surowicy przez lata, pomimo efektywnego leczenia. Tak więc oznaczanie stężenia CXCL13, a nie indeksu przeciwciał, może być stosowane do monitorowania leczenia neuroboreliozy [10]. Nowa komercyjna ELISA CXCL13 ma zastosowanie zarówno do jakościowego, jak i ilościowego oznaczania chemokiny CXCL13 w płynie mózgowo-rdzeniowym. Test jest zarejestrowany i oznakowany europejskim znakiem CE.

Dalsze potwierdzenia kliniczne oraz charakterystyczne objawy ostrej neuroboreliozy mają zasadnicze znaczenie dla postawienia diagnozy, ponieważ poziom CXCL13 może być również podwyższony w innych chorobach zapalnych ośrodkowego układu nerwowego (np. chłoniaku CNS, zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych, zakażeniu paciorkowcami, stwardnieniu rozsianym).

Autor: Marc Pollmann
Tłumaczenie: Katarzyna Buska-Mach

Piśmiennictwo

1. Rupprecht H. et al., High-sensitivity C-reactive protein and risk of stroke in patients with acute ischemic stroke: results from the SPARCL study, „Neurology” 2005; 64 (12): 2071–2078.
2. Narayan R. et al., High-sensitivity C-reactive protein and the risk of ischemic stroke: results from the ARIC study, „Annals of Neurology” 2005; 58 (4): 563–568.
3. Mygland A. et al., The prognostic value of high-sensitivity C-reactive protein in patients with acute ischemic stroke: results from the SITS-MOST trial, „European Journal of Neurology” 2010; 17 (5): 730–735.
4. Borde A. et al., Evaluation of the diagnostic performance of the Xpert MTB/RIF assay in a cohort of patients with suspected multidrug-resistant tuberculosis, „BMC Infectious Diseases” 2012; 12 (1).
5. Schmidt R. et al., The impact of anti-dementia drugs on cognitive function in patients with Alzheimer’s disease: a systematic review and meta-analysis, „Neurology” 2011; 77 (14): 1337–1344.
6. Rupprecht H. et al., Serum biomarkers in the diagnosis and prognosis of Alzheimer’s disease and other neurodegenerative disorders, „Nervenarzt” 2006; 77 (6): 687–696.
7. Rupprecht H. et al., Effects of statin therapy on inflammatory markers in patients with neuroinflammatory disorders: a meta-analysis, „Journal of Neuroinflammation” 2009; 6 (1): 10.
8. Rupprecht H. et al., The role of oxidative stress and inflammation in the pathogenesis of Alzheimer’s disease: insights from the use of biomarkers, „Molecular Medicine” 2008; 14 (7–8): 439–446.
9. Senel R. et al., Evaluation of the role of neuroimaging in the diagnosis and prognosis of patients with multiple sclerosis, „Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry” 2010; 81 (4):  352–358.
10. Rupprecht H. et al., Kognitive Leistungsstörungen und Depression bei Patienten mit Herzinsuffizienz: Zusammenhänge und therapeutische Ansätze, „Nervenarzt” 2014; 85 (10): 1145–1156.