Wywiad z Doktorem Wolfgangiem Schlumbergerem, Dyrektorem Działu Diagnostyki Immunobiochemicznej i Wiceprezesem Zarządu EUROIMMUN AG.

Pracujesz dla firmy EUROIMMUN od wielu lat. Co Twoim zdaniem stanowi kamienie milowe w historii EUROIMMUN?

Pierwszym kamieniem milowym było oczywiście wynalezienie technologii BIOCHIP i TITERPLANE, które doprowadziły do powstania w 1987 r. firmy EUROIMMUN i zrewolucjonizowały diagnostykę immunofluorescencyjną. Podobnego przełomu doświadczamy w obecnej chwili – dzięki wprowadzeniu na rynek wspomaganej komputerowo mikroskopii fluorescencyjnej. Stworzony przez naszą firmę system EUROPattern umożliwia odczyt i interpretację wzoru immunofluorescencji komórek i tkanek w kilka sekund. Zautomatyzowana ocena pozwala znacząco zaoszczędzić czas, zapewnia również szybszą i bardziej ujednoliconą diagnostykę. W ciągu ostatnich 30 lat w firmie EUROIMMUN zidentyfikowaliśmy ogromną liczbę antygenów docelowych w autoimmunologii, a dzięki międzynarodowej współpracy jako pierwsi wprowadziliśmy na rynek innowacyjne testy. Każdy z nich może być uznany za kamień milowy, ale ich omówienie znacząco wykroczyłoby poza ramy tego wywiadu. Przykładem mogą być przeciwciała anty-SLA/LP w autoimmunologicznym zapaleniu wątroby, przeciwciała anty-NMDAR w autoimmunologicznym zapaleniu mózgu czy przeciwciała anty-PLA2R w nefropatii błoniastej.

Podłożem tych niezwykle istotnych osiągnięć było podjęcie w latach 90. bardzo ważnej decyzji i utworzenie w EUROIMMUN działu biologii molekularnej. Od tego momentu byliśmy w stanie bardzo szybko reagować na dynamiczne zmiany zachodzące w świecie nauki i produkować własne rekombinowane antygeny, np. deamidowane fragmenty gliadyny GAF-3X czy rekombinowany PR3. W ostatnich latach kluczową rolę odgrywają też komórki transfekowane jako substraty IIFT w przypadku bardzo skomplikowanych antygenów, np. receptorów. Koncepcja tzw. wieloparametrowych testów z mozaiką BIOCHIP została rozszerzona o testy typu EUROLINE (Lineblot). Za pomocą testów EUROLINE można przykładowo oznaczyć 16 różnych autoprzeciwciał związanych z autoimmunologicznymi miopatiami w trakcie jednej inkubacji.

Firma EUROIMMUN rozwija się również w dziedzinie serologicznej diagnostyki chorób zakaźnych. Byliśmy pierwszą firmą, która wprowadziła na rynek marker VlsE do diagnostyki boreliozy. Parametr ten jest obecnie niezbędny do prawidłowej diagnostyki tej choroby. Podczas epidemii wywołanych wirusami SARS i Zika zdobyliśmy międzynarodowe uznanie dzięki wprowadzeniu pierwszych serologicznych systemów testowych do diagnostyki każdej z tych chorób. Należy również wspomnieć o diagnostyce alergii – tu oferujemy wiele dostosowanych do potrzeb klienta profili alergenowych z wykorzystaniem wyselekcjonowanych rekombinowanych komponentów alergenowych.

Gdzie znajduje się EUROIMMUN AG na światowej mapie producentów IVD?

Firma EUROIMMUN ustanawia standardy w diagnostyce autoimmunologicznej i w tym obszarze jesteśmy liderem na rynku światowym. Zanotowaliśmy bardzo silny wzrost pozycji w diagnostyce infekcji i alergii. W tej drugiej dziedzinie wyprzedziliśmy wielu konkurentów i obecnie znajdujemy się w top 3 najlepszych światowych producentów testów alergicznych. W ostatnim czasie z powodzeniem wdrożyliśmy również systemy do diagnostyki genetycznej oraz analiz RT-PCR w diagnostyce infekcji. Naszym celem jest zapewnienie klientowi kompleksowych rozwiązań, tj. testów oraz odpowiadających im systemów automatyzacji. Obejmuje to również dostarczanie różnych technologii dla tych samych wskazań, co pozwala na optymalne dopasowanie wyposażenia do wymagań organizacji pracy poszczególnych laboratoriów. Nasze rozwiązania są wyjątkowe, tak jak nasi klienci.

Jakie są najbardziej kuszące perspektywy wzrostu dla firmy EUROIMMUN? Jakie możliwości i szanse widzisz w przyszłości?

W naszym Instytucie Badań Immunologicznych stale pracujemy nad identyfikacją nowych antygenów, które mogłyby stanowić podstawę nowych testów. W nadchodzących latach planujemy rozwijać się w obszarze diagnostyki infekcji i alergii oraz badań genetycznych. W niedługiej przyszłości zostaną też wprowadzone na rynek nowe urządzenia analityczne, które będą mogły się przyczynić do dalszej automatyzacji laboratoriów. Najważniejszym celem jest wdrożenie aparatów typu random-access z zastosowaniem kulek magnetycznych. Naszym celem jest możliwość przeprowadzania testów autoimmunologicznych, alergicznych i do diagnostyki chorób zakaźnych na jednym urządzeniu.

Wciąż pojawiają się przed nami nowe możliwości rozwoju. Od lat mamy bardzo silną pozycję w Europie i Azji, którą staramy się stale wzmacniać. Najwyższy wzrost przychodów odnotowujemy jednak w Ameryce Południowej i USA, gdzie nadal widzimy ogromny potencjał.

Czas na bardziej osobiste pytanie: co sprawia, że po tylu latach w EUROIMMUN jesteś wciąż tak pełen energii i entuzjazmu? Co Cię motywuje i napędza do działania?

Jestem szczęściarzem, bo naprawdę lubię swoją pracę. Ogromnie się cieszę, że mogę być częścią tej niezwykłej historii sukcesu. Kiedy zaczynałem pracę w EUROIMMUN, byłem młodym naukowcem w dziale rozwoju produktu. Cały personel liczył wtedy 13 osób. Obecnie EUROIMMUN zatrudnia 2500 pracowników na całym świecie!

To, co jest ekscytujące w EUROIMMUN, to szybkie wdrażanie kreatywnych pomysłów, bez wcześniejszych finansowych analiz rynku. Oczywiście aspekty finansowe są bardzo ważne, ale nauka i rozwój wysokiej jakości systemów testowych są naszym priorytetem. Zysk nie jest celem samym w sobie, lecz sposobem na tworzenie ciekawych miejsc pracy, co z powodzeniem realizujemy. Ponadto, satysfakcję daje nam nie tylko wytwarzanie i sprzedaż testów, ale także dostarczanie dobrych produktów diagnostycznych, które przyczyniają się do pomocy pacjentom.

Czasem moi znajomi pytają mnie, czy nie czuję się znudzony pracą dla jednej firmy przez ponad 25 lat. Zdecydowanie nie. Łatwo można sobie wyobrazić, że na rozwój firmy od 13 do 2500 pracowników składają się wciąż nowe zadania i wyzwania. Dodatkowo, ze względu na naszą międzynarodową pozycję, miałem możliwość poznania wielu interesujących ludzi, miejsc i kultur. Przy okazji każdej rozmowy z partnerami i klientami z całego świata uczę się czegoś nowego.

Chciałabym również poznać Twoją opinię na temat przyszłości rynku IVD. Jakie są aktualne trendy na światowym rynku IVD?

Oczywiście efektywna automatyzacja laboratoriów będzie nadal odgrywała ważną rolę. W IIFT obserwujemy obecnie przełom w automatycznym odczycie i rozpoznawaniu typów fluorescencji. Będzie to przyszłość IIFT, a technologia ta pozostanie w laboratoriach przez długi czas. Również inne technologie, takie jak blot, ELISA czy chemiluminescencja będą wiodącymi technikami przyszłości. 20 lat temu przewidywano koniec metod IIFT i ELISA, a dziś są one wykorzystywane częściej niż kiedykolwiek.

Wyzwaniem na przyszłość będzie dostarczenie kompletnej diagnostyki po akceptowalnej cenie. Przy podejrzeniu konkretnej choroby wyniki badań biochemicznych, genetycznych i diagnostyki przeciwciał powinny się składać w wiarygodny algorytm diagnostyczny. W przypadku analizy przeciwciał diagnostyka powinna być tak szeroka, jak to możliwe, nie powinna się ograniczać jedynie do badania kilku przeciwciał. Pozwolę sobie podać przykład: 15 lat temu neuropatie były opisywane w zależności od towarzyszących objawów. W tej chwili podłoże autoimmunologiczne wielu tych chorób jest znane, zidentyfikowano dziesiątki antygenów docelowych. Szeroki skrining przeciwciał pozwala znacząco skrócić proces diagnostyczny i co za tym idzie – zmniejszyć koszty opieki nad pacjentem.

Obecnie coraz bardziej popularna staje się telemedycyna w radiologii. Radiologowie z Polski oceniają tomografie wykonane w Szwecji. Czy uważasz, że taki proces będzie możliwy również w laboratoriach diagnostycznych? Mam na myśli na przykład zdalną ocenę typów świecenia ANA?

Zdalne odczytywanie wzorów fluorescencji ANA jest już możliwe dzięki wspomaganej komputerowo technice IIFT z wykorzystaniem zautomatyzowanych mikroskopów i oprogramowania do interpretacji wzorów fluorescencji. Bez problemu możemy interpretować w Europie wyniki badań zrealizowanych w Brazylii. Wystarczy przesłać przez Internet zdjęcia analiz IIFT czy blot. Jest to bardzo pomocne w krytycznych i skomplikowanych przypadkach. Dodatkowo wpływać to może również na podnoszenie kompetencji pracowników. Wspomagane komputerowo algorytmy oceny uwzględniające kryteria diagnostyczne oraz wyniki różnych analiz pomogą w przyszłości lekarzowi skonsolidować złożone dane w jeden wynik i postawić słuszną diagnozę.

Znaczącym problemem w polskich laboratoriach jest brak specjalistów zdolnych do autoryzacji wyników. Zdalna autoryzacja wyników diagnostycznych jest obecnie szeroko dyskutowanym u nas tematem. W wątpliwość podaje się kwestię kontroli jakości i odpowiedzialności prawnej specjalisty, który fizycznie nie przebywa w laboratorium. Czy w Niemczech zdalna autoryzacja wyników jest możliwa?

Tak, również w Niemczech specjalista musi być obecny w laboratorium, aby autoryzować wynik i być w stanie odpowiedzieć na ewentualne pytania. Zdalna autoryzacja mogłaby być brana pod uwagę w przypadku stosowania odpowiedniego narzędzia, jakim jest przykładowo EUROLabOffice. Dzięki niemu wszystkie wyniki i dane są zbierane i jasno przedstawione. Zdjęcia IIFT, wyniki analiz blot i ELISA wraz ze stosowanymi protokołami mogłyby być widoczne dla użytkownika znajdującego się w dowolnym miejscu na świecie. Jednakże może to jeszcze chwilę potrwać, zanim forma zdalnej autoryzacji wyników stanie się rzeczywistością.

Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiała: Małgorzata Klimczak-Filippowicz