Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic (łac. arteriitis gigantocellularis/arteriitis temporalis; ang. giant cell arteritis), dawniej zwane chorobą Hortona, to zapalenie tętnic, obejmujące zazwyczaj aortę oraz/lub jej główne gałęzie, w szczególności tętnice szyjne i tętnice kręgowe.
Szacuje się, że w Europie w populacji osób powyżej 50. r.ż. choruje 12 na 100 000 osób. Na olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic kobiety chorują 2–3 razy częściej niż mężczyźni. Najwięcej zachorowań odnotowuje się w 7. dekadzie życia.
Objawy olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic
Objawy związane są z występowaniem czynników zapalnych oraz niedokrwieniem miejsc unaczynionych przez tętnice zajęte procesem zapalnym. Najczęściej występują:
- silny ból głowy w okolicy skroniowej lub potylicznej, głównie w nocy – powodujący bezsenność
- widoczna pod skórą tętnica skroniowa, często zaczerwieniona
- stan podgorączkowy lub gorączka do 40°C
- brak łaknienia, spadek masy ciała, osłabienie
Inne symptomy to:
- widzenie podwójne, częściowa utrata widzenia lub ślepota
- objawy neurologiczne
- osłabienie mięśni żwaczy
Diagnostyka olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic
W badaniach laboratoryjnych stwierdza się:
- często przyśpieszony OB (zwykle >100 mm po 1 h, ale prawidłowy OB nie wyklucza rozpoznania)
- podwyższony CRP oraz fibrynogen w surowicy
- nadpłytkowość odczynową
- niedokrwistość typu chorób przewlekłych
- u około 30% chorych nieznacznie zwiększoną aktywność aminotransferaz i fosfatazy alkalicznej w surowicy
W badaniach obrazowych wykonuje się USG z badaniem dopplerowskim, arteriografię, PET, TK, MR. Badania te mogą uwidocznić cechy zapalenia ściany naczyniowej, zwężenia lub niedrożność tętnic zmienionych zapalnie, tętniaki, rozwarstwienie tętnic.
Dodatkowo można wykonać biopsję tętnicy skroniowej, najpóźniej dwa tygodnie po rozpoczęciu leczenia, która może zobrazować zmiany w zmienionej chorobowo tętnicy.
Leczenie olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic
W leczeniu stosuje się glikokortykosteroidy do momentu ustąpienia dolegliwości i normalizacji wyników badań laboratoryjnych – zazwyczaj przez 2–4 tygodnie. Mogą zdarzyć się nawroty, które zmuszają do kontynuowania kortykoterapii nawet przez kilka lat.
Anna Kołtyś
Specjalista ds. Informacji Naukowej, Product Manager ds. Autoimmunologii