Według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego powikłania cukrzycowe dotyczą praktycznie wszystkich struktur anatomicznych układu wzrokowego. Do najczęstszych i najbardziej inwazyjnych następstw cukrzycy należy retinopatia cukrzycowa, która grozi utratą wzroku. Ponadto rejestruje się występowanie innych schorzeń, takich jak zaćma cukrzycowa i jaskra wtórna.
Retinopatia cukrzycowa powoduje uszkodzenie naczyń krwionośnych znajdujących się w siatkówce oka. W głównej mierze to właśnie cukrzyca i retinopatia z nią związana są odpowiedzialne za ślepotę u osób pomiędzy 20. a 65. rokiem życia, mieszkających w krajach rozwiniętych.
Naukowcy i lekarze szacują, że 100% chorych na cukrzycę typu 1 oraz 60% chorych na cukrzycę typu 2 po 20 latach trwania choroby będzie cierpiało na retinopatię cukrzycową. |
Według WHO retinopatię cukrzycową dzieli się ze względu na zmiany obserwowane na dnie oka oraz stopień ich nasilenia na: 1) retinopatię nieproliferacyjną bez makulopatii, 2) retinopatię nieproliferacyjną z makulopatią, 3) retinopatię przedproliferacyjną, 4) retinopatię proliferacyjną początkową, 5) retinopatię proliferacyjną zaawansowaną.
Okazuje się, że czas trwania cukrzycy w bardzo wysokim stopniu wpływa na postęp retinopatii cukrzycowej. W początkowym okresie choroba jest bezobjawowa i nie powoduje pogarszania wzroku ani dolegliwości bólowych. Z tego względu jej diagnostyka jest utrudniona i możliwa tylko podczas specjalistycznych badań okulistycznych. Dopiero w bardziej zaawansowanym stadium schorzenia następuje stopniowe pogorszenie ostrości widzenia oraz zaburzenia wzroku, polegające na wykrzywianiu się linii prostych. U części pacjentów obserwuje się nagłą, bezbolesną utratę wzroku. Retinopatia cukrzycowa jest schorzeniem o charakterze postępującym, co oznacza, że można wyodrębnić poszczególne stadia w zależności od obrazu dna oka.
W przypadku wykrycia zmian pojawiających się w dnie oka stosuje się zabiegi laserowe, które polegają na niszczeniu zmian powstających w tej części oka. Ponadto w zaawansowanym stadium choroby przeprowadzane są zabiegi chirurgiczne (witrektomia), które polegają na fizycznym wycięciu ciała szklistego za pomocą mikronarzędzi.
Postępowanie w przypadku wystąpienia każdego rodzaju powikłań cukrzycowych trzeba rozpocząć od unormowania poziomu glukozy we krwi pacjenta. Co ważne, w powstrzymaniu rozwoju powikłań w narządzie wzroku najważniejszą rolę odgrywa sam chory, ponieważ zapobieganie ich powstawaniu jest dużo ważniejsze niż samo leczenie. Kontrolowanie poziomu cukru we krwi pozwala na uzyskanie satysfakcjonujących efektów w każdym stadium retinopatii cukrzycowej, spowalniając procesy zmian w siatkówce. Integralną częścią leczenia cukrzycy i zapobiegania powikłaniom cukrzycowym jest regularna kontrola glikemii. Samodzielne sprawdzanie stężenia glukozy we krwi przez pacjenta za pomocą glukometrów jest standardowym postępowaniem w monitorowaniu cukrzycy. Do monitorowania glikemii stosuje się także oznaczanie hemoglobiny glikowanej (HbA1c) – parametr, który odzwierciedla średnie stężenie glukozy we krwi w ciągu 3 miesięcy poprzedzających badanie.
Podsumowanie
Retinopatia cukrzycowa jest bardzo poważnym powikłaniem cukrzycowym, dlatego też osoby chorujące na cukrzycę powinny przynajmniej raz do roku odwiedzać okulistę w celu przeprowadzenia badań kontrolnych. Co ważne, wizyta u okulisty nie wymaga skierowania lekarskiego, dzięki czemu dostęp do badań jest znacznie ułatwiony. Wczesne wykrycie retinopatii cukrzycowej zwiększa skuteczność leczenia i daje szanse na cofnięcie ewentualnych zmian, które zaszły w narządzie wzroku.
Piśmiennictwo
- Siatkówka i ciało szkliste, red. wyd. pol. R. Rejdak, M. Rękas, seria „Basic and Clinical Science Course” t. 12, Urban & Partner, Wrocław 2007.
- Klein R. et al., Retinopathy in diabetes, Diabetes Care 2004; 27, supl. 1: S84–S87.
- Kocięcki J., Jewusiak-Rogulska M., Epidemiologia, klasyfikacja i nowoczesne metody leczenia retinopatii cukrzycowej, Nowiny Lekarskie 2013; 82 (3): 253–258.
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/lista/77847,objawy-retinopatii-cukrzycowej.
- https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-metaboliczne,retinopatia-cukrzycowa—przyczyny–objawy–leczenie,artykul,1587486.html.
Tomasz Janiszewski
Specjalista ds. Informacji Naukowej, Junior Product Manager ds. Diagnostyki Molekularnej i Produktów IDS