Podstawowym mechanizmem zwalczania infekcji SARS-CoV-2 przez układ odpornościowy jest wytwarzanie specyficznych przeciwciał rozpoznających zakaźne cząstki wirusa. Podczas takiej infekcji organizm może wytwarzać przeciwciała rozpoznające wiele epitopów znajdujących się na różnych białkach wirusa. W przypadku SARS-CoV-2 przeciwciała wiążą się przede wszystkim do wysoce immunogennych białek strukturalnych, takich jak glikoproteina tworząca tzw. koronę wirusa, czyli białko S (spike), oraz budujące nukleokapsyd białko N. Oczywiście każde związanie się przeciwciał z patogenem jest istotne, ponieważ już samo opłaszczenie cząsteczki wirusa przez przeciwciała wiążące antygen (opsonizacja) najczęściej doprowadza do aktywacji odpowiedzi komórkowej i np. sfagocytowania takiego kompleksu przez makrofagi. Spośród wszystkich przeciwciał wiążących antygen szczególną rolę odgrywają tzw. przeciwciała neutralizujące, czyli takie, których zadaniem jest bezpośrednie unieszkodliwienie zakaźnej cząstki wirusa i jego biologiczna neutralizacja.
Według naukowców SARS-CoV-2 wnika do komórek gospodarza dzięki wiązaniu podjednostki S1 białka strukturalnego S z receptorem ACE2 (ang. Angiotensin-Converting Enzyme 2) znajdującym się na powierzchni komórek gospodarza. Po przyłączeniu się do receptora ACE2 wirus zaczyna przenikać do wnętrza komórki, gdzie może swobodnie replikować swój materiał genetyczny. „To prawda, że wszystkie białka wirusowe wywołują w pewnym stopniu reakcje przeciwciał, ale to właśnie białko S jest antygenem, który rozpoznają przeciwciała neutralizujące, ponieważ jest to jedyne białko wirusa odpowiedzialne za jego wniknięcie do komórki gospodarza” – zauważa dr Berend-Jan Bosch, specjalista z Uniwersytetu w Utrechcie badający koronawirusy od prawie dwudziestu lat.
Podobne spostrzeżenia ma dr Peng Zhou, kierujący badaniami nad infekcjami wirusowymi i immunologią nietoperzy w Instytucie Wirusologii w chińskim Wuhan: „Nukleokapsydowe białko N jest najobficiej występującym białkiem wirusowym, co oznacza, że jest łatwe do wykrycia, ale to białko S jest bardziej specyficzne i cechuje się największą różnorodnością w grupie koronawirusów”. Dlatego to właśnie serologiczne testy diagnostyczne, w których antygenem jest białko S, są szczególnie użyteczne w diagnostyce zakażenia SARS-CoV-2. W Polsce dystrybutorem takich testów jest firma EUROIMMUN Polska.
Według dr. Boscha badania nad białkiem S niosą również nowe możliwości terapeutyczne w COVID-19. Jego zespół opracowuje obecnie ludzkie przeciwciało monoklonalne anty-S, które zasłoni epitop odpowiedzialny za związanie się SARS-CoV-2 do receptora ACE2. Podobne badania są prowadzone na uniwersytecie w Toronto przez profesorów Jamesa Riniego i Sachdeva Sidhu. Oprócz prób syntetyzowania przeciwciał blokujących białko S, zespół z Toronto pracuje także nad stworzeniem przeciwciał wiążących ludzki receptor ACE2, tak aby koronawirus nie miał do niego dostępu. Naukowcy uważają, że jeżeli im się to uda, będziemy mieć lek, który nie będzie uzależniony od ewentualnych mutacji koronawirusa, ponieważ sekwencja aminokwasowa receptora ACE2 nie ulega tak szybkim zmianom.
Opracowano na podstawie:
Paweł Krzemień
Kierownik Regionu (woj. świętokrzyskie, podkarpackie, małopolskie)