Choroba anty-IgLON5, znana również jako zespół IgLON5, jest stosunkowo nowym, rzadkim schorzeniem neurologicznym o podłożu autoimmunizacyjnym. Jej nazwa pochodzi od przeciwciał anty-IgLON5, które atakując wybrane struktury w mózgu, prowadzą do poważnych zaburzeń neurologicznych. Pierwsze przypadki tej choroby opisano w 2014 r., ale do tej pory opublikowano jedynie około 200 artykułów naukowych na jej temat. Ze względu na niespecyficzne objawy i zróżnicowany przebieg choroba anty-IgLON5 wciąż pozostaje zagadką zarówno dla praktyków klinicznych, jak i naukowców.

Szeroki wachlarz objawów

Objawy choroby anty-IgLON5 mogą być różnorodne i obejmują problemy z oddychaniem podczas snu, zaburzenia snu, halucynacje, zaburzenia ruchowe (takie jak ataksja, trudności z chodem czy sztywność mięśni), a także dysfunkcje poznawcze, w tym deficyty pamięci. Szerokie spektrum możliwych objawów klinicznych wymaga szczegółowej diagnostyki różnicowej choroby anty-IgLON5 z innymi chorobami neurologicznymi.

Patomechanizm wciąż nie do końca poznany

W literaturze opisano związek choroby anty-IgLON5 z genotypem HLA-DRB1*10:01, choć dokładny jej patomechanizm wciąż pozostaje nieznany. Badania pośmiertne mózgów pacjentów z chorobą anty-IgLON5 wykazały gliozę („tkankę bliznowatą”, która powstała w wyniku uszkodzenia i obumarcia komórek nerwowych) i patologiczne złogi białka p-tau w obszarach podwzgórza i hipokampu oraz pnia mózgu.

Rodzina białek IgLON składa się z pięciu neuronalnych białek adhezyjnych (IgLON1–IgLON5), ale dokładna ich funkcja i interakcje pozostają w dużej mierze niejasne. Wiadomo jednak, że odgrywają one rolę m.in. w rozwoju neuronów i tworzeniu połączeń synaptycznych. Stwierdzono, że polimorfizmy w genie IgLON1 i IgLON2 są powiązane z chorobą Alzheimera o późnym początku, podczas gdy IgLON3 są związane ze schizofrenią i depresją. Jest to intrygująca wiedza, biorąc pod uwagę fenotyp choroby anty-IgLON5 z wyraźnymi objawami, takimi jak demencja i zaburzenia poznawcze, co sugeruje, że uszkodzenie białka IgLON5 może być podstawowym patomechanizmem tego schorzenia. Podejrzewa się również, że przeciwciała anty-IgLON5 prowadzą do patologicznej agregacji białka p-tau w mózgu, a zatem do choroby neurodegeneracyjnej.

Częstość występowania przeciwciał anty-IgLON5 szacuje się na 12 na 150 000 pacjentów rocznie, chociaż uważa się, że jest ona wyższa ze względu na liczne przypadki chorych z nieprawidłowym rozpoznaniem. Najczęściej diagnozę stawia się u pacjentów w podeszłym wieku, bez przewagi płci, chociaż początek choroby może wystąpić między 45. a 70. rokiem życia (średni wiek w momencie rozpoznania wynosi 60 lat).

Diagnostyka oparta na wykrywaniu przeciwciał anty-IgLON5

Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy kluczowe dla ustalenia ostatecznego rozpoznania jest wykrycie przeciwciał anty-IgLON5. Na rynku diagnostycznym pojawiły się już testy, które umożliwiają stwierdzenie obecności przeciwciał anty-IgLON5, co jest pomocne w przypadku diagnostyki tauopatii u pacjentów z zaburzeniami snu. W ofercie firmy EUROIMMUN dostępne są zestawy testowe oparte na metodzie immunofluorescencji pośredniej (IIFT, ang. indirect immunofluorescence tests), które umożliwiają wykrycie tych rzadkich przeciwciał w klasie IgG w surowicy. Testy bazują na komórkach transfekowanych, co sprawia, że ocena badań jest prosta i nie wymaga wiedzy z zakresu skomplikowanych typów świeceń autoprzeciwciał.

Genotypowanie HLA u pacjenta z podejrzeniem choroby anty-IgLON5 może być pomocnym narzędziem w postawieniu prawidłowej ostatecznej diagnozy.

Powodzenie terapii zależy od szybkiej i właściwej diagnostyki

Leczenie choroby anty-IgLON5 zazwyczaj obejmuje terapię immunosupresyjną, jednak jej skuteczność może być różna u poszczególnych pacjentów. Szybka i precyzyjna diagnostyka ukierunkowana na wykrycie specyficznych przeciwciał anty-IgLON5 u osób z objawami klinicznymi, takimi jak zaburzenia snu czy pamięci, wydaje się odgrywać główną rolę w kontekście powodzenia terapii. Choć w wielu przypadkach leczenie daje pozytywne rezultaty, warto wiedzieć, że choroba anty-IgLON5 jest potencjalnie śmiertelna.

Podsumowanie

Wciąż trwają badania zmierzające do lepszego zrozumienia mechanizmów powstawania choroby anty-IgLON5 oraz doskonalenia metod umożliwiających właściwą jej diagnostykę i skuteczne leczenie. W międzyczasie należy podejmować działa mające na celu zwiększanie świadomości co do istnienia tej choroby zarówno wśród personelu medycznego, jak i pacjentów, gdyż powodzenie leczenia tej rzadkiej choroby neurologicznej zależy w głównej mierze od właściwego rozpoznania i szybkiego wdrożenia terapii.

Piśmiennictwo

1. da Silva C., da Silva G., Medeiros W.L.G.J., Gonçalves M.V.M. Anti-Iglon5 Syndrome: What We Know So Far? A Non-Systematic Review. J Neurol Neuromed 2020; 5(3): 40–4. doi: 10.29245/2572.942X/2020/3.1269.
2. Madetko N., Marzec W., Kowalska A. et al. Anti-IgLON5 disease – the current state of knowledge and further perspectives. Front Immunol 2022; 13: 852215.
3. Escudero D., Guasp M., Ariño H., Gaig C., Martínez-Hernández E., Dalmau J. et al. Antibody-associated CNS syndromes without signs of inflammation in the elderly. Neurology 2017; 89: 1471–1475.