MOGAD (ang. myelin oligodendrocyte glycoprotein antibody-associated disease), niedawno odkryta jednostka chorobowa, zaliczana jest do autoimmunizacyjnych schorzeń układu nerwowego. Choroba ta manifestuje się demielinizacją ośrodkowego układu nerwowego i występuje zarówno u dorosłych, jak i dzieci. Jest to schorzenie związane z przeciwciałami przeciwko mielinowemu białku oligodendrocytów (ang. myelin oligodendrocyte glycoprotein, MOG), które stanowi nowe wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne. Dzieci i dorośli z MOGAD prezentują zróżnicowane fenotypy kliniczne, takie jak jednorazowe lub nawrotowe wystąpienie: ostrego rozsianego zapalenia mózgu i rdzenia (ang. acute disseminated encephalomyelitis, ADEM), zapalenia nerwu wzrokowego lub zapalenia rdzenia kręgowego, a rzadziej zapalenia korowego mózgu, pnia mózgu lub wyłącznie móżdżku.

MOGAD jest jednostką chorobową odrębną immunopatogenetycznie zarówno od klasycznej postaci stwardnienia rozsianego, jak i chorób ze spektrum neuromyelitis optica (ang. neuromyelitis optica spectrum disorders, NMOSD).

Kluczowe znaczenie przeciwciał anty-MOG (IgG)

Z uwagi na stosunkowo niedawne odkrycie oraz brak powszechnej świadomości na temat tego schorzenia, MOGAD stanowi wyzwanie diagnostyczne dla lekarzy, podczas gdy pacjenci borykają się z długim oczekiwaniem na właściwą diagnozę. Zgodnie z aktualnymi rekomendacjami, które ukazały się w 2018 roku, kluczowym elementem rozpoznania są badania laboratoryjne oparte o testy typu cell-based assay (CBA) w kierunku przeciwciał anty-MOG w klasie IgG. Materiał do badań powinna stanowić surowica.

Co dziś wiemy o badaniu przeciwciał anty-MOG (IgG)

W ostatnim czasie intensywnie badano przeciwciała anty-MOG, co zaowocowało publikacją kilku ważnych artykułów naukowych, które prawdopodobnie przyczynią się do opracowania nowych standardów dotyczących zasad monitorowania pacjentów cierpiących na MOGAD. Zgodnie z aktualną wiedzą badania w kierunku przeciwciał anty-MOG są istotne z następujących powodów:

1. Pomiar poziomu przeciwciał anty-MOG w surowicy jest kluczowy dla rozpoznania MOGAD

Rozpoznanie MOGAD może być postawione na podstawie kluczowych cech klinicznych, jeśli wynik przeciwciał anty-MOG (IgG) jest jednoznacznie dodatni, podczas gdy w przypadku wyniku badania, który wskazuje na niski poziom tych przeciwciał, wymagane jest spełnienie kryteriów wspierających rozpoznanie, tj. dodatkowych cech klinicznych lub patologicznych zmian wykrytych metodą rezonansu magnetycznego (MRI).

2. Pomiar poziomu przeciwciał anty-MOG w surowicy umożliwia ocenę ryzyka wznowy (nawrotu) MOGAD

Większość dzieci i dorosłych rozwija MOGAD o charakterze monofazowym, ale eksperci wskazują, że do 40% chorych może mieć dalsze epizody zaostrzenia tej choroby. Obecnie nie jest możliwe przewidzenie, których pacjentów będzie dotyczyć MOGAD o charakterze nawracającym. U większości pacjentów poziom przeciwciał anty-MOG (IgG) maleje w czasie, ale przeciwciała te mogą też pozostawać dodatnie przez lata. W kilku dotychczas opublikowanych pracach wykazano, że utrzymująca się seropozytywność anty-MOG (IgG) jest związana ze zwiększonym prawdopodobieństwem wystąpienia nawrotu, szczególnie gdy poziom przeciwciał anty-MOG (IgG) pozostaje wysoki. W niedawnym badaniu, przeprowadzonym na 116 dzieciach z MOGAD, poziom przeciwciał anty-MOG (IgG) znacząco zmniejszał się w czasie u pacjentów z przebiegiem monofazowym w porównaniu do pacjentów z nawracającym przebiegiem choroby. Ten spadek poziomu przeciwciał anty-MOG (IgG) był najbardziej widoczny w ciągu pierwszych 12 miesięcy po wystąpieniu choroby, a serokonwersja, zdefiniowana jako miano przeciwciał anty-MOG (IgG) <1:160 w ciągu pierwszych 24 miesięcy, wykazała wysoką wartość predykcyjną dla przebiegu monofazowego choroby. To badanie pokazuje, że zmiana serostatusu na ujemny w przypadku przeciwciał anty-MOG (IgG) wiąże się ze znacząco niższym ryzykiem kolejnych nawrotów u dzieci z MOGAD. Podobne wyniki zostały zaobserwowane również w innym badaniu, które obejmowało 102 pacjentów pediatrycznych i dorosłych z MOGAD. Zatem oba badania dostarczają mocnych dowodów na to, że obniżenie poziomu przeciwciał anty-MOG (IgG) w ciągu pierwszych dwóch lat po wystąpieniu choroby jest związane ze zmniejszonym ryzykiem nawrotowego przebiegu MOGAD.

Oferta EUROIMMUN

Firma EUROIMMUN jest jedynym producentem rutynowego testu typu CBA umożliwiającego wykrycie dwóch najważniejszych przeciwciał w diagnostyce różnicowej chorób ze spektrum neuromyelitis optica oraz MOGAD. Mozaika NMOSD Screen umożliwia ocenę przeciwciał przeciwko akwaporynie 4 (IgG) i MOG (IgG) w trakcie jednej inkubacji. Ponadto w ofercie naszej firmy dostępny jest również test, który służy do wykrycia wyłącznie przeciwciał anty-MOG (IgG).

Podsumowanie

Obecnie nie ma możliwości precyzyjnego prognozowania przebiegu choroby u pacjentów z MOGAD na wczesnym etapie choroby. Jednakże wiedza o malejącym poziomie przeciwciał anty-MOG (IgG) w czasie jest istotna, ponieważ wykazano, że może mieć on związek z korzystniejszym przebiegiem choroby w późniejszym okresie. Dlatego eksperci zalecają, aby oznaczanie poziomu przeciwciał anty-MOG (IgG) w surowicy było rutynowo wykonywane zarówno w diagnostyce, jak i późniejszej obserwacji pacjentów z MOGAD.

Piśmiennictwo

1. Jarius S. et al., MOG encephalomyelitis: international recommendations on diagnosis and antibody testing, Journal of neuroinflammation 15.1 (2018): 1–10.
2. Wendel E.M., Thonke H.S., Bertolini A. et al., Temporal dynamics of MOG antibodies in children with acquired demyelinating syndrome, Neurol Neuroimmunol Neuroinflamm 2022; 9 (6): e200035. 10.
3. Gastaldi M., Foiadelli T., Greco G. et al., Prognostic relevance of quantitative and longitudinal MOG antibody testing in patients with MOGAD: A multicentre retrospective study, J Neurol Neurosurg Psychiatry 2023; 94: 201–210.
4. Reindl M., Rostasy K., Serum MOG IgG titres should be performed routinely in the diagnosis and follow-up of MOGAD: Yes, Mult Scler. 2023 Jul; 29 (8): 926–927, doi: 10.1177/13524585231172954, Epub 2023 May 25, PMID: 37227111; PMCID: PMC10338689.