Choroba Alzheimera to bête noire starzenia. Jest to choroba neurodegeneracyjna charakteryzująca się utratą synaps i neuronów. Atakuje w szczególności obszary mózgu zaangażowane w procesy pamięci oraz odpowiedzialne za funkcje poznawcze, zdolności mowy i orientacji przestrzennej. Rezultatem jest otępienie, czyli zaniki pamięci, zaburzenia mowy i dezorientacja, które prowadzą do poważnych problemów w radzeniu sobie z codziennymi zadaniami.

Markery choroby Alzheimera

Głównymi markerami choroby Alzheimera są wewnątrz- i międzykomórkowe złogi białek w mózgu. Powodują one znaczną utratę neuronów i tym samym prowadzą do zmniejszenia masy mózgu. Depozyty zewnątrzkomórkowe, zwane płytkami, składają się z peptydów β-amyloidu. Występują w dwóch wariantach: krótszy β-amyloid 1-40 i dłuższy β-amyloid 1-42, które zwykle są usuwane z tkanek w takim samym stopniu, w jakim są produkowane. U pacjentów z chorobą Alzheimera metabolizm β-amyloidu jest zakłócony i nadmiar peptydów, głównie β-amyloidu 1-42, agreguje, tworząc płytki. Depozyty w obrębie neuronów tworzą sploty neurofibrylarne, zbudowane z białka tau, które u pacjentów cierpiących na chorobę Alzheimera jest hiperfosforylowane, co prowadzi do ich agregacji.

Choroba Alzheimera – diagnostyka

Postawienie pewnej diagnozy choroby Alzheimera jest trudne i wymaga potwierdzenia w postaci zmian neuropatologicznych w mózgu. Jednakże istnieje kilka innych dodatkowych wskaźników, które umożliwiają postawienie klinicznie wiarygodnej diagnozy. Najważniejsze jest stwierdzenie ograniczonych zdolności poznawczych i zmiany zachowania, które nie mogą być wyjaśnione przez wiek pacjenta. Badania obrazowe również wspierają diagnostykę różnicową. Obrazy tomograficzne mózgu mogą ujawnić ewentualny proces nowotoworowy, uszkodzenia mózgu, zawał lub krwotok mózgowy, ale także zmniejszenie masy mózgu i blaszek amyloidowych. Niestety, ich istnienie oznacza już zaawansowany przebieg choroby. Dlatego biomarkery wskaźnikowe dla wczesnych faz choroby mają istotne znaczenie dla oceny przebiegu patologii, rokowań u pacjenta i ostatecznej decyzji o rozpoczęciu działań terapeutycznych. Zwiększone stężenie rozpuszczalnego (całkowitego) białka tau (białka tau i fosforylowanego białka tau) oraz zmniejszone stężenie β-amyloidu w płynie mózgowo-rdzeniowym (PMR) wskazują na pojawienie się choroby Alzheimera. U pacjentów zmniejszone są szczególnie poziomy β-amyloidu 1-42, nawet 5 do 10 lat przed wystąpieniem demencji. Natomiast poziom β-amyloidu 1-40 bardzo nieznacznie zależy od stopnia zaawansowania choroby, ale pozwala oszacować wymiar indywidualnej syntezy β-amyloidu, który jest różny dla różnych pacjentów. Wczesna diagnostyka może być zatem zindywidualizowana dzięki obliczeniu stosunku β-amyloidu (1-42 / 1-40). Ponadto współczynnik ten pozwala na rozróżnienie choroby Alzheimera i innych postaci demencji.

Nowe testy ELISA

We współpracy z ADx Neuroscience, belgijską firmą założoną przez doświadczonych naukowców specjalizujących się w dziedzinie badań nad chorobą Alzheimera, EUROIMMUN opracował nową generację systemów testowych ELISA do oznaczania beta-amyloidu (1-40, 1-42) i całkowitego poziomu białka tau w płynie mózgowo-rdzeniowym. Są one oparte na wysoce specyficznych przeciwciałach – zarówno dla immobilizacji analitów, jak i ich późniejszego wykrywania. W połączeniu z dostępnymi liofilizowanymi kalibratorami i kontrolami, testy ELISA powalają otrzymać bardzo precyzyjne i powtarzalne wyniki.

Autor: Dominik Jäger
Tłumaczenie: Katarzyna Buska-Mach