Otyłość jest jedną z najczęściej występujących na świecie chorób. Częstość zachorowań stale się zwiększa zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się. W Polsce w ostatnim dziesięcioleciu odsetek dorosłych chorujących na otyłość zwiększył się o 7%. To jeden z najtrudniejszych problemów medycyny naszych czasów, ponieważ u pacjentów z nadmiarem tkanki tłuszczowej najczęściej stwierdza się dodatkowe ryzyka czy powikłania. Należą do nich:
- cukrzyca typu 2
- zespół metaboliczny
- stan przedcukrzycowy (nieprawidłowa glikemia na czczo, nieprawidłowa tolerancja glukozy)
- dyslipidemia
- nadciśnienie tętnicze
- choroba sercowo-naczyniowa lub zwiększona umieralność z przyczyn sercowo-naczyniowych
- niealkoholowe stłuszczenie wątroby
- zespół policystycznych jajników
- niepłodność żeńska
- hipogonadyzm męski
- obturacyjny bezdech senny
- astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc
- choroba zwyrodnieniowa stawów
- wysiłkowe nietrzymanie moczu
- choroba refluksowa przełyku
- depresja
Otyłość zwiększa ryzyko przedwczesnej śmierci głównie z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego.
W patogenezie otyłości znaczenie mają przede wszystkim:
- czynniki środowiskowe, takie jak dieta i aktywność fizyczna
- stan metaboliczny i hormonalny organizmu
- uwarunkowania genetyczne
- aspekty społeczne i kulturowe
Genetyczne podłoże otyłości jest niezwykle złożone, a interakcje geny–dieta mogą być wielokierunkowe. Tematyką tą zajmują się 2 dziedziny naukowe: nutrigenomika oraz nutrigenetyka.
Nutrigenomika definiuje wpływ składników diety na poziom ekspresji genów, jednocześnie określając oddziaływanie poszczególnych składników odżywczych na przemiany metaboliczne i równowagę organizmu. Nutrigenetyka zaś zajmuje się badaniem warunkowanych genetycznie różnic w odpowiedzi metabolicznej na różne składowe diety.
Praktyczne wykorzystanie badań z zakresu nutrigenomiki/genetyki do tworzenia spersonalizowanych zaleceń dietetycznych może być już skutecznie realizowane u pacjentów zmagających się z otyłością.
Przykładem skuteczności tego typu terapii są badania dra Arkadianosa. Analizował on 2 grupy pacjentów z otyłością. Jedna z nich stosowała ogólne zalecenia diety redukcyjnej, a drugiej (u której stwierdzono przynajmniej 2 nieskuteczne próby zmniejszenia masy ciała) wykonano badania nutrigenetyczne. U wszystkich pacjentów stosowano dietę śródziemnomorską o niskim indeksie glikemicznym oraz zalecono zwiększenie aktywności fizycznej. Osoby z grupy nutrigenetycznej otrzymały dodatkowe zalecenia dietetyczne dostosowane do zidentyfikowanych u nich wariantów genetycznych. Podczas pierwszych 180 dni obserwacji postępy terapii, m.in. stopień zmniejszenia masy ciała, były zbliżone w obu grupach. Po 300 dniach widoczne były istotne statystycznie różnice na korzyść grupy nutrigenetycznej, u której ubytek masy był znacząco większy.
Zalecenia dietetyczne przygotowane w oparciu o indywidualne dane nutrigenetyczne pacjentów przynoszą pożądane efekty. Wiedza o nosicielstwie wariantów genetycznych predysponujących do otyłości czy zaburzeń metabolicznych staje się konieczna w nowoczesnej medycynie, by wdrożyć nie tylko skuteczną terapię, ale i prewencję gwarantującą spadek liczby zachorowań.
Piśmiennictwo
- Adamska E., Ostrowska L., Nutrigenetyka i nutrigenomika a leczenie otyłości i chorób towarzyszących, „Forum Zaburzeń Metabolicznych” 2010; 1 (3): 156–167.
- Olszanecka-Glinianowicz M., Leczenie farmakologiczne otyłości w świetle aktualnych wytycznych American Association of Clinical Endocrinologists i American College of Endocrinology 2016, „Medycyna Praktyczna” 2017; 1: 52–61.
- Arkadianos I., Valdes A.M., Marinos M. et al., Improved weight management using genetic information to personalize a calorie controlled diet, „Nutrition Journal” 2007; 6: 29.