W diagnostyce infekcji wirusem Zika (ang. Zika virus – ZIKV) stosuje się dwie metody: bezpośrednie wykrywanie genomowego RNA wirusa oraz badania przeciwciał anty-ZIKV. Bezpośrednie wykrywanie wirusa metodą real-time PCR z użyciem odwrotnej transkryptazy (ang. reverse transcriptase – RT) jest najlepszą metodą do diagnostyki wczesnego stadium infekcji. Nowy, w pełni zautomatyzowany system testowy RT real-time PCR umożliwia usprawnienie diagnostyki w kierunku RNA ZIKV. Diagnostyka ostrej infekcji i monitorowanie przebiegu zakażenia możliwe jest również za pomocą testów serologicznych. Test ELISA, opierający się na antygenie NS1 ZIKV, zapewnia wyjątkowo wysoką swoistość, gdyż minimalizuje ryzyko reakcji krzyżowych z innymi flawiwirusami.

Wirus Zika występuje najczęściej w Ameryce Południowej i Środkowej oraz na Karaibach, lecz bardzo szybko rozprzestrzenia się również w innych częściach świata. Infekcja klasyfikowana jest przez Światową Organizację Zdrowia jako „trwałe wyzwanie dla zdrowia publicznego”. Według danych Pan American Health Organization od 2015 roku niemal milion osób w 48 krajach zostało zainfekowanych wirusem Zika. Rzeczywista liczba zakażeń jest prawdopodobnie znacznie wyższa, ponieważ wiele infekcji ma łagodny przebieg i nie są one diagnozowane. Wirus przenoszony jest przez komary z rodzaju Aedes, które występują w wielu regionach, nie tylko o klimacie tropikalnym. Odnotowuje się również coraz większą liczbę przypadków transmisji wirusa poprzez kontakty seksualne. Infekcje ZIKV są klinicznie trudne do odróżnienia od infekcji wirusami denga (DENV) oraz chikungunya (CHIKV) – ze względu na podobne objawy, takie jak gorączka, wysypka i zapalenie stawów, oraz endemiczne występowanie w tych samych regionach geograficznych. Pojawia się coraz więcej dowodów na związek ZIKV z wadami wrodzonymi płodów i noworodków oraz powikłaniami neurologicznymi, np. zespołem Guillaina-Barrégo u dorosłych. Dlatego też dokładna diagnoza infekcji ZIKV jest decydujące dla skutecznej opieki nad pacjentem.

EURORealTime Zika Virus

Nowy test EURORealTime Zika Virus zapewnia szybkie wykrycie RNA ZIKV we krwi lub moczu metodą real-time PCR z zastosowaniem w pełni zautomatyzowanej analizy danych. Test ten opiera się na pojedynczej reakcji, obejmującej odwrotną transkrypcję RNA wirusa do komplementarnego DNA (cDNA), a następnie amplifikację PCR i wykrywanie produktu w czasie rzeczywistym. Odwrotną transkrypcję, amplifikację i detekcję cDNA ZIKV przeprowadza się w czasie rzeczywistym za pomocą starterów i sond DNA specyficznych dla ZIKV.

Badanie serologiczne jest użyteczne od momentu wystąpienia objawów (4–7 dni od zakażenia) aż do końca rekonwalescencji. Detekcja serologiczna służy jako uzupełnienie RT-PCR w ciężkich przypadkach. Jest również pomocna, gdy RNA wirusa nie jest już wykrywalne, np. po przebytej infekcji (w przypadku badań wykonywanych w celach epidemiologicznych). Wykrywanie przeciwciał anty-ZIKV jest szczególnie istotne w diagnostyce prenatalnej oraz aby zapobiegać zakażeniom poprzez kontakty seksualne. Diagnoza serologiczna ZIKV jest wyzwaniem ze względu na wysoką reaktywność krzyżową w obrębie innych flawiwirusów. Przeszkoda ta została pokonana dzięki zastosowaniu rekombinowanego białka NS1 (ang. non-structural protein 1) z wirusa Zika jako antygenu w teście ELISA.

Pierwotna, ostra infekcja ZIKV charakteryzuje się zazwyczaj obecnością swoistych przeciwciał IgM; przeciwciała klasy IgG pojawiają się w tym samym czasie lub niedługo później. Przeciwciała klasy IgM pozostają wykrywalne przez kilka miesięcy, a IgG mogą utrzymywać się przez całe życie. Wykrycie swoistych przeciwciał IgM lub znaczący wzrost miana przeciwciał IgG w kilku próbkach, pobranych co 7–10 dni, świadczy o ostrej infekcji. W okresie, gdy przeciwciała w klasie IgM nie są wykrywalne, a miano IgG jest już wysokie, jako dodatkowy marker ostrej infekcji proponuje się ocenę swoistych przeciwciał IgA.

Immunofluorescencja pośrednia (ang. indirect immunofluorescence test – IIFT) z zastosowaniem komórek zakażonych wirusem Zika jest alternatywną, czułą metodą wykrywania przeciwciał przeciwko ZIKV. Mikroskop EUROPattern oraz ocena automatyczna znacznie usprawniają analizę wyników. Komórki zakażone ZIKV mogą wchodzić również w skład mozaiki różnych BIOCHIP-ów, np. w kombinacji z komórkami zakażonymi innymi flawiwirusami. Rozwiązanie to umożliwia jednoczesną ocenę przeciwciał, które mogą wykazywać reakcje krzyżowe, lub diagnostykę zupełnie różnych parametrów. Mozaika BIOCHIP Flavivirus 3 znajduje zastosowanie np. u turystów powracających z regionów epidemiologicznych.

Dynamiczny rozwój testów, wykrywających przeciwciała anty-ZIKV oraz RNA wirusa Zika, ułatwił diagnostykę i kontrolę nad tą szybko rozprzestrzeniającą się chorobą. Test Anty-Zika Virus ELISA (EUROIMMUN), oparty na antygenie NS1, jest aktualnie jedynym komercyjnym testem serologicznym, którego bardzo wysoka specyficzność została opisana w wielu publikacjach. Metoda może być w pełni zautomatyzowana, dzięki czemu jest idealna do stosowania w dużych laboratoriach rutynowych. W celu bezpośredniego wykrycia wirusowego RNA nowy test EURORealTime Zika Virus, w przeciwieństwie do innych testów ZIKV RT-PCR, dostarcza oprogramowanie do zautomatyzowanej oceny wyników i ich dokumentacji. Ze względu na wysokie prawdopodobieństwo, że w przyszłości ZIKV stanie się globalnym wyzwaniem zdrowotnym, najnowocześniejsze systemy testowe, takie jak EURORealTime Zika Virus oraz Anty-Zika Virus ELISA, mają kluczowe znaczenie dla skutecznej diagnostyki i monitorowania tej trudnej choroby, a także wyjaśnienia mechanizmu jej rozwoju.

Autor: Jacqueline Gosink
Tłumaczenie: Anna Kołtyś