Przeciwciała antyneuronalne są biomarkerami wybranych schorzeń autoimmunizacyjnych układu nerwowego. Takie przeciwciała występują m.in. w neurologicznych zespołach paranowotworowych, takich jak np. autoimmunologiczne zapalenie mózgu. Ponadto rodzaj wykrytych przeciwciał wskazuje na stopień ryzyka wystąpienia i typ nowotworu w tych schorzeniach paraneoplastycznych. Przeciwciała antyneuronalne, takie jak przeciwciała przeciwko akwaporynie 4, są również ważnym kryterium rozpoznania chorób ze spektrum neuromyelitis optica, wcześniej zwanej chorobą Devica. Z filmu dowiecie się Państwo, jak w łatwy sposób wprowadzić do laboratorium nowoczesne badania w neurologii – diagnostykę przeciwciał antyneuronalnych.

01:27 Jakie metody wykorzystuje się do badania przeciwciał antyneuronalnych?

03:50 Od czego zacząć wprowadzanie badania przeciwciał antyneuronalnych do laboratorium?

06:23 Co jest materiałem do badania?

07:02 Gdzie szukać pomocy przy interpretacji wyniku?

Przeciwciała antyneuronalne są biomarkerami wybranych schorzeń autoimmunizacyjnych układu nerwowego. Takie przeciwciała występują m.in. w neurologicznych zespołach paranowotworowych, takich jak np. autoimmunologiczne zapalenie mózgu. Ponadto rodzaj wykrytych przeciwciał wskazuje na stopień ryzyka wystąpienia i typ nowotworu w tych schorzeniach paraneoplastycznych. Przeciwciała antyneuronalne, takie jak przeciwciała przeciwko akwaporynie 4, są również ważnym kryterium rozpoznania chorób ze spektrum neuromyelitis optica, wcześniej zwanej chorobą Devica.

Jakie metody wykorzystuje się do badania przeciwciał antyneuronalnych?

W diagnostyce przeciwciał antyneuronalnych złotym standardem jest metoda immunofluorescencji lub immunohistochemiczna z zastosowaniem tkanek zwierzęcych jako substratu, a następnie wykonanie w celu potwierdzenia testów wysocespecyficznych – immunoblot lub testów komórkowych, tzw. cell-based assay. Niewiele laboratoriów dysponuje jednak wszystkimi wymienionymi technikami, na co zwracają  również uwagę autorzy najnowszych kryteriów diagnostycznych neurologicznych zespołów paranowotworowych. Wybór metody zależy również po trosze od tego, jakie przeciwciała i w jakich schorzeniach chcemy identyfikować.

Metoda immunofluorescencji z zastosowaniem tkanek zwierzęcych jest metodą dającą szerokie możliwości diagnostyczne, z pewnością wymaga jednak przeszkolenia personelu z zakresu interpretacji wzorów świeceń. Za pomocą tej metody będziemy w stanie wykryć przede wszystkim wybrane przeciwciała antyneuronalne związane z wysokim (>70%) ryzykiem wystąpienia nowotworu u pacjenta. Wcześniej takie przeciwciała nazywaliśmy onkoneuronalnymi. Przykładem takich przeciwciał są przeciwciała przeciwko antygenom wewnątrzkomórkowym: anty-Hu, anty-Ri czy anty-Yo.

Przeciwciała związane z wysokim ryzykiem obecnego nowotworu u pacjenta możemy również wykrywać za pomocą komercyjnych testów immunoblot – czy to w celu potwierdzenia, czy z powodu braku możliwości zastosowania metod immunofluorescencyjnych. Za pomocą testów immunoblot możemy wykrywać do kilkunastu przeciwciał jednocześnie w trakcie jednej inkubacji. Jest to metoda dobrze ugruntowana w diagnostyce rutynowej i zwykle nie wymaga dodatkowych szkoleń.

Ostatnią analizowaną metodą są testy komórkowe, tzw. cell-based assay. Testy typu cell-based assay są niezbędne do oceny przeciwciał przeciwko antygenom powierzchniowym. Mogą to być przeciwciała występujące np. w zapaleniach mózgu, takie jak przeciwko receptorom glutaminianu (anty-NMDAR) czy przeciwciała w chorobach ze spektrum NMO, jak anty-MOG czy przeciwciała przeciwko akwaporynie 4. Warto podkreślić, iż w przypadku przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom powierzchniowym testy typu cell-based assay wykonywane metodą immunofluorescencji są komercyjnie dostępne.

Od czego zacząć wprowadzanie badania przeciwciał antyneuronalnych do laboratorium?

Najłatwiejsze do wprowadzenia w laboratorium badania przeciwciał antyneuronalnych będą testy typu immunoblot. Jest to popularna i dobrze poznana technika laboratoryjna, wykorzystująca podstawowy sprzęt dostępny w każdym laboratorium. W przypadku testów EUROIMMUN dostępne są profile EUROLINE umożliwiające badanie od 2 do 12 przeciwciał antyneuronalnych w trakcie jednej inkubacji. Dzięki elektronicznej ocenie wyniku w programie analiza jest przede wszystkim powtarzalna i przy okazji przyjazna dla użytkownika.

Istnieje oczywiście możliwość automatyzacji badania. Aparat EUROBlotOne pozwala na inkubację do 44 próbek pacjentów dowolnym profilem przeciwciał antyneuronalnych. Jest świetnym urządzeniem dla zapracowanych, ponieważ od momentu przygotowania aparatu do pracy nie wymaga zaangażowania personelu.

Należy jednak pamiętać, że testem immunoblot nie jesteśmy w stanie wykryć przeciwciał, takich jak anty-NMDAR, anty-AMPAR czy przeciwciał przeciwko akwaporynie 4. Dlatego kolejnym krokiem, który umożliwi nam ocenę przeciwciał antyneuronalnych przeciwko antygenom błonowym, może być wprowadzenie testów typu cell-based assay. W przypadku komercyjnie dostępnych badań są to zwykle testy immunofluorescencji, ale substratem są komórki transfekowane wybranymi antygenami docelowymi dla przeciwciał antyneuronalnych. Dzięki temu oznaczenie jest specyficzne dla danego rodzaju przeciwciała. Dodatkowo, ocena takiego rodzaju testu jest znacznie prostsza niż w przypadku testów immunofluorescencji opartych o substraty tkankowe. Przykładem testów EUROIMMUN w technologii cell-based assay jest mozaika Autoimmunologiczne zapalenie mózgu 6 do oceny 6 wybranych przeciwciał występujących między innymi w tym schorzeniu. Podobnie mozaika NMOSD Screen umożliwiająca oznaczenie 2 najważniejszych przeciwciał w diagnostyce różnicowej chorób ze spektrum neuromyelitis optica.

Kolejnym krokiem, dla nieco bardziej doświadczonych diagnostów laboratoryjnych, będzie praca z testami immunofluorescencji opartymi na substratach tkankowych. Przykładem takiego podstawowego testu jest mozaika Neurologiczna 8 umożliwiająca zbadanie wybranych biomarkerów w NZP, ale również szeregu przeciwciał przeciwko antygenom układu nerwowego występujących w innych schorzeniach neurologicznych.

Co jest materiałem do badania?

Materiałem do badania przeciwciał antyneuronalnych może być surowica krwi pacjenta i płyn mózgowo-rdzeniowy. Zaleca się wykonywanie badania w obu próbkach, ponieważ czułość analizy dla poszczególnych przeciwciał antyneuronalnych jest różna zależnie od badanego materiału. Testy EUROIMMUN do badania przeciwciał antyneuronalnych są zwalidowane do wykonywania oznaczenia zarówno w surowicy, jak i płynie mózgowo-rdzeniowym bez stosowania dodatkowych odczynników.

Strona www.antyneuronalne.pl – pomoc w analizie wyniku

Badanie przeciwciał przeciwko antygenom układu nerwowego jest z pewnością badaniem wysokospecjalistycznym wymagającym interpretacji przez lekarza specjalistę zlecającego wykonanie analizy. W celu wsparcia diagnosty i lekarza w interpretacji wyniku powstała strona antyneuronalne.pl.

To nie tylko pełna lista laboratoriów wykonujących badania przeciwciał antyneuronalnych.

To również wykaz wszystkich badanych w Polsce przeciwciał antyneuronalnych, w różnych systemach nomenklatury, i podpowiedzi związane ze znaczeniem klinicznym tych przeciwciał. Ponadto, wyszukiwarka wiąże objawy i zespoły neurologiczne z przeciwciałami oraz podpowiada, z jakim nowotworem może być związane dane przeciwciało antyneuronalne.