Pacjenci z łuszczycą zauważają nierzadko, że latem, gdy wystawiają się na działanie słońca, nasilenie objawów znacznie się zmniejsza. Ta obserwacja jest celna, ponieważ w przypadku tego schorzenia prawidłowa ekspozycja na światło słoneczne ma działanie lecznicze.

Łuszczyca jest chorobą autoimmunizacyjną, którą charakteryzują trzy główne patomechanizmy: nadmierna proliferacja komórek naskórkowych (keratynocytów), nieprawidłowe różnicowanie keratynocytów oraz stan zapalny. Istotne znaczenie w powstawaniu zmian łuszczycowych przypisuje się mechanizmom immunologicznym zależnym od limfocytów T. Aktywne limfocyty T i wydzielane przez nie cytokiny są główną przyczyną indukcji proliferacji komórek naskórkowych. Łuszczyca typowo objawia się pod postacią obszarów rozognionej skóry, które są pokryte srebrnobiałą łuską. Zmiany te bywają bolesne i swędzące, więc w celu uzyskania ulgi wiele osób korzysta z kremów leczniczych, sterydów i leków immunosupresyjnych.

Mechanizmy korzystnego wpływu światła słonecznego

W fototerapiach stosowanych w leczeniu łuszczycy wykorzystuje się kontrolowane dawki sztucznego promieniowania ultrafioletowego UVB i UVA. Okazuje się jednak, że jednym z najłatwiejszych sposobów łagodzenia objawów łuszczycy jest ekspozycja na światło słoneczne. Słońce emituje promienie ultrafioletowe klasyfikowane jako promienie UVA, UVB i UVC (o różnej długości fali), z których tylko dwa pierwsze mają zasięg umożliwiający im dotarcie na powierzchnię ziemi. Zakres długości fali UVA wynosi 320–400 nm, a promieniowanie to może sięgać w głąb skóry, natomiast promienie UVB, o zakresie długości fali 280–320 nm, docierają tylko do górnych warstw skóry i są absorbowane przez chromofory (np. melaninę). Absorpcja światła indukuje zmiany strukturalne i funkcjonalne wybranych cząsteczek, które od tej pory nazywane są fotoproduktami. Naukowcy wskazują na kilka różnych mechanizmów dobroczynnego działania promieniowania słonecznego.

Absorbcja promieni UVB przez DNA komórek powoduje powstanie kilku różnych fotoproduktów. Jednym z najpowszechniejszych są cyklobutylowe dimery pirymidynowe (CPD). Ich obecność stwierdzono w keratynocytach i komórkach Langerhansa poddanych działaniu UVB. Wykazano, że cząsteczki CPD biorą udział w indukowanej promieniowaniem UV apoptozie, zapaleniu, immunosupresji i fotokarcynogenezie.

Ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe indukuje immunosupresję polegającą na zmniejszeniu liczby i aktywności komórek dendrytycznych i makrofagów (komórek prezentujących antygen), co przekłada się na osłabienie aktywacji limfocytów. W łuszczycy komórki prezentujące antygen aktywują limfocyty pomocnicze T (Th) i indukują ich różnicowanie do Th1 i Th17. Prowadzi to do zwiększonego uwalniania cytokin z Th1 i Th17, które promują stan zapalny i przerost komórek naskórka. W badaniach wykazano, że promieniowanie UVB hamuje oś prozapalną Th1/Th17 i indukuje wytwarzanie limfocytów Th2, co prowadzi do poprawy klinicznej.

Uważa się również, że fototerapia zmienia ekspresję genową białka 7 wiążącego się z insulinopodobnym czynnikiem wzrostu (IGFBP7). W naskórku łuszczycowym gen ten jest ekspresjonowany na niskim poziomie, ale na skutek działania promieniowania UVB jego ekspresja jest wzmacniania. Przypuszcza się, że IGFBP7 może być białkiem antyproliferacyjnym, które kontroluje migrację komórek, angiogenezę oraz przebieg zapalenia. W literaturze naukowej podaje się jeszcze kilka hipotez wyjaśniających korzyści fototerapii w leczeniu łuszczycy. Jedną z nich jest zahamowanie cyklu komórkowego. W bioptatach skórnych zmian łuszczycowych zaobserwowano niższe niż u osób zdrowych poziomy p53, białka supresorowego cyklu komórkowego, oraz wyższe poziomy cykliny D1, białka promotora cyklu komórkowego. Po zastosowaniu u pacjentów z łuszczycą terapii z użyciem promieniowania UV w komórkach nastąpiła normalizacja poziomów tych białek. Podobne wyniki stwierdzono również w doświadczeniu przeprowadzonym na mysich makrofagach oraz ludzkich komórkach raka naskórka.

Słoneczna synteza

Podczas ekspozycji na słońce w skórze następuje synteza witaminy D, która może pokryć aż 90% dziennego zapotrzebowania na tę witaminę. Badania wykazują, że niedobór witaminy D może być powszechny u osób z łuszczycą, zwłaszcza w zimie, gdy ekspozycja na słońce jest słaba. Ponieważ witamina ta pomaga utrzymać równowagę odpowiedzi immunologicznej skóry, światło słoneczne ma dla osób z łuszczycą szczególne znaczenie. Inną substancją, której synteza w naszej skórze zależy od promieniowania słonecznego, jest kwas fumarowy. Znacząco poprawia on gojenie się ran (to ta sama substancja, która odpowiada za lecznicze działanie babki lancetowatej), a przebywanie na słońcu zwiększa jego produkcję, co wpływa na zmniejszenie objawów łuszczycy.

Bezpiecznie korzystaj ze słońca

Osoby z łuszczycą powinny jednak unikać nadmiernego wystawiania ciała na działanie promieni słonecznych i chronić się przed oparzeniami słonecznymi, zwłaszcza że ta choroba występuje częściej u osób z jasną karnacją. Z racji niższych poziomów melaniny w skórze są one narażone na większe ryzyko poparzeń. Według Centers for Disease Control and Prevention (CDC) u ludzi o jasnej karnacji wyższe jest także ryzyko zachorowania na niebezpieczne nowotwory skóry. Chorzy korzystający z dobroczynnego wpływu słońca powinni pamiętać, że nadmierna ekspozycja i poparzenia słoneczne mogą prowadzić do uszkodzenia komórek, co z kolei może powodować zaostrzenie stanu zapalnego.

Podsumowanie

Obecnie nie ma lekarstwa na łuszczycę; terapie koncentrują się na ograniczaniu występowania i łagodzeniu objawów. Promieniowanie UV oraz substancje, które ciało syntetyzuje dzięki promieniom słonecznym, wpływają bardzo korzystnie na stan skóry osób z łuszczycą. Działanie promieni ultrafioletowych indukuje lokalne wystąpienie immunosupresji. Dzięki wyrobieniu nawyku regularnego korzystania z kąpieli słonecznych pacjenci z łuszczycą mogą pomóc sobie w poprawie stanu skóry oraz zapobiegać jego pogorszeniu. Należy pamiętać, aby podczas ekspozycji ciała na słońce lub stosowania innych form fototerapii zachować środki ostrożności oraz konsultować z lekarzem zalecaną dawkę promieniowania w celu zapobiegania oparzeniom i interakcji światła słonecznego z zażywanymi lekami i suplementami diety.

Piśmiennictwo

1. T. Wong et al., Phototherapy in Psoriasis: Review of Mechanisms of Action. Journal of Cutaneous Medicine and Surgery 2013; 17 (1): 6–12.
2. E. Racz, E.P. Prens, Phototherapy and Photochemotherapy for Psoriasis. Dermatologic Clinics 2015; 33 (1): 79–89.
3. E. Søyland et al., Immunological changes in sun-exposed patients with psoriasis. British Association of Dermatologists 2011; 164 (2): 344–355.
4. I. Heier et al., Sun exposure rapidly reduces plasmacytoid dendritic cells and inflammatory dermal dendritic cells in psoriatic skin. British Journal of Dermatology 2011; 165 (4): 792–801.
5. K. Romańska-Gocka, Farmakoterapia łuszczycy. Terapia i Leki 2009; 65 (9): 647–654.
6. https://www.psoriasis.org/.
7. http://luszczyca-blog.pl/.
8. https://www.medicalnewstoday.com/.