Określenie „choroby sercowo-naczyniowe” jest niezwykle pojemnym terminem, obejmującym wiele schorzeń:

• pochodzenia miażdżycowego:
  • choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa)
  • choroby naczyń mózgowych (udar)
  • choroby aorty i tętnic (nadciśnienie)
• inne:
  • wrodzone choroby serca
  • choroba reumatyczna serca
  • kardiomiopatie
  • zaburzenia rytmu serca

Etiologia chorób układu krążenia jest złożona. W ich powstawaniu i rozwoju biorą udział klasyczne czynniki ryzyka takie, jak: wysokie stężenie cholesterolu, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, otyłość, brak aktywności fizycznej, niezdrowa dieta, czy tzw. złe nawyki, np. palenie tytoniu. Ponadto uwzględnić trzeba także czynniki środowiskowe, zawodowe i genetyczne.

Choroby sercowo-naczyniowe występujące w przebiegu zaburzeń genetycznych związanych z mutacjami pojedynczych genów stanowią niewielki procent przypadków. U większości chorych to kombinacje genotypów, oddziaływań międzygenowych, jak również interakcji genotyp–środowisko warunkują ryzyko danego schorzenia. Na poniższym schemacie przedstawiono wybrane przykłady genetycznych czynników ryzyka w niektórych chorobach sercowo-naczyniowych.

Genetyczny profil ryzyka może się różnić w poszczególnych typach chorób i grupach pacjentów zależnie od współistnienia dodatkowych tradycyjnych czynników ryzyka. Przykładowo: analizując ryzyko udaru, wykazano, że genotyp MTHFR 677TT zwiększa ryzyko udaru związane z paleniem tytoniu czy nadużywaniem alkoholu. Podczas gdy allel APOE ε4 zwiększa ryzyko udaru w powiązaniu z nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą, paleniem tytoniu i alkoholem. Współistnienie różnych wariantów genów także znacząco podnosi możliwość zachorowania. Łączne występowanie genotypu MTHFR 677TT i APOE ε4 zwiększa szanse ujawnienia choroby małych naczyń. Mutacja Leiden – sama bądź w kombinacji z innymi mutacjami – predysponuje do choroby dużych naczyń.

Znaczenie badań genetycznych w szacowaniu indywidualnego ryzyka chorób układu krążenia oraz układaniu programu spersonalizowanych działań profilaktycznych (wytyczne dotyczące nawyków żywieniowych, zalecanej aktywności fizycznej, wskazanych badań dodatkowych itp.) i monitorujących stan zdrowia pacjenta będzie zyskiwać coraz większą grupę zwolenników. Połączenie tradycyjnej medycyny z nowoczesną diagnostyką zapewni kompleksową opiekę osobom najbardziej zagrożonym, w konsekwencji zmniejszając bardzo wysoką obecnie śmiertelność wynikającą z chorób sercowo-naczyniowych.

Piśmiennictwo

1. Kosobudzki M., Bortkiewicz A., Genetyczne uwarunkowania chorób układu krążenia, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2012; 6 (1): 1–13.
2. Chrzanowski Ł., Molekularne aspekty chorób układu krążenia, „Via Medica” 2002; 7 (1): 35–40.
3. Holdt L.M., Tuepser D., From genotype to phenotype in human atherosclerosis – recent findings, „Current Opinion in Lipidology” 2013; 24: 410–418.
4. Niemiec P. et al., The rs10757278 polymorphism of the 9p21.3 locus is associated with premature coronary artery disease in Polish patients, „Genetic Testing and Molecular Biomarkers” 2012; 16 (9): 1080–1085.
5. Smith J.G. et al., Common genetic variants on chromosome 9p21 confers risk of ischemic stroke. A large-scale genetic association study, „Circulation: Cardiovascular Genetics” 2009; 2: 159–164.
6. Gołąbek K., Strzelczyk J., Wiczkowski A., Znaczenie czynników genetycznych w chorobie niedokrwiennej serca, „Annales Academiae Medicae Silesiensis” 2013; 67 (1): 33–39.
7. Gromadzka G., Genetyczne uwarunkowania udaru mózgu, „Polski Przegląd Neurologiczny” 2011; 7 (2): 53–72.