Czego szukasz?

Filtrowanie

ZZSK – jak odpowiednio dobrać leczenie biologiczne?

28 kwietnia, 2021
Małgorzata Buluk
ZZSK- leczenie biologiczne

Czym jest ZZSK?

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) to przewlekła, przeważnie postępująca choroba o podłożu zapalnym, którą zalicza się do spondyloartropatii. Objawia się ona przede wszystkim sztywnością oraz uciążliwym bólem kręgosłupa. Choroba obejmuje głównie szkielet osiowy (kręgosłup, staw krzyżowo-biodrowy, spojenie łonowe), a także połączenia stawowe i ścięgna. Przewlekły stan zapalny i reumatyczny charakter choroby prowadzą do zarastania i kostnienia szczelin pomiędzy kręgami, a w konsekwencji do postępującego usztywnienia kręgosłupa i deformacji naturalnych krzywizn. Początek choroby jest zazwyczaj trudny do uchwycenia, a objawy narastają stopniowo. Choć etiologia choroby nie została dokładnie poznana, wiadomo, że na jej rozwój mają wpływ czynniki genetyczne (antygen HLA-B27 – marker genetyczny ZZSK), immunologiczne (związane z zaburzonym funkcjonowaniem układu immunologicznego) oraz środowiskowe.

Zastosowanie innowacyjnej terapii biologicznej

Rozwój wiedzy na temat patogenezy chorób zapalnych otworzył drogę do zastosowania leków biologicznych w różnych dziedzinach medycyny. Terapia biologiczna stosowana jest przede wszystkim w chorobach autoimmunizacyjnych, tj. w łuszczycy i łuszczycowym zapaleniu stawów, reumatoidalnym zapaleniu stawów, zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa, chorobie Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Do grupy leków biologicznych zalicza się przeciwciała monoklonalne, białka fuzyjne i rekombinowane ludzkie cytokiny. W leczeniu ZZSK wykorzystywane są przeciwciała monoklonalne – Infliximab oraz Adalimumab. Oba leki to inhibitory czynnika martwicy nowotworów (TNF-α). Działanie TNF-α jest bardzo szerokie, gdyż warunkuje on m.in. uwalnianie mediatorów reakcji zapalnej, nasilenie angiogenezy oraz wytwarzanie cząsteczek adhezyjnych przez komórki śródbłonka.

Trudności w leczeniu biologicznym

Mimo szeregu zalet leczenie biologiczne może okazać się problematyczne, a efekty terapii nieskuteczne – może występować pierwotny brak odpowiedzi na leczenie lub może dojść do wtórnej utraty skuteczności terapii.

Ograniczona skuteczność leków biologicznych może wynikać m.in. z ich wysokiej immunogenności, w wyniku której w organizmie pacjenta dochodzi do pobudzenia odpowiedzi immunologicznej i wytworzenia przeciwciał przeciwlekowych ADA (ang. anti-drug antibodies). Wówczas aktywność czynnika TNF-α nie zostaje zahamowana i dochodzi do zwiększonej produkcji prozapalnych cytokin, migracji leukocytów do miejsca zapalenia, co wywołuje reakcję zapalną w organizmie. Na skutek wytworzenia ADA dochodzi do neutralizacji leku, jego przyspieszonej eliminacji z organizmu i ostatecznie do osłabienia lub utraty jego skuteczności. Szacuje się, że u ok. 30% pacjentów występuje pierwotny brak odpowiedzi na leczenie, a u ok. 50% ma miejsce wtórna utrata skuteczności terapii. Dane literaturowe wskazują, że u 15–20% pacjentów dawkowanie leków biologicznych nie jest prawidłowe.

Monitorowanie leczenia biologicznego u pacjentów z ZZSK

Według zaleceń ASAS-EULAR u pacjentów z ZZSK, u których nastąpiła trwała remisja choroby wskutek prowadzonej terapii biologicznej, można rozważyć zmniejszenie dawki leku. Należy jednak mieć na uwadze, że zmniejszone dawkowanie czy też całkowite zaprzestanie terapii biologicznej może wiązać się z ryzykiem zaostrzenia choroby.

W ostatnim czasie pojawiły się badania, które wykazały, że czynnikami wpływającymi na ryzyko zaostrzenia ZZSKzbyt krótki czas niskiej aktywności choroby (poniżej 5,3 miesiąca) przed wprowadzeniem zredukowanej dawki leku oraz przyjmowanie mniejszej uśrednionej w czasie dawki leku. Wykazano, że wydłużenie czasu trwania niskiej aktywności choroby przed rozpoczęciem redukcji dawki leku biologicznego skutkowało zmniejszeniem ryzyka zaostrzenia choroby o 5,5%. Zaobserwowano również, że u 45% badanych średnio po 29 miesiącach od zmniejszenia dawki leku następowało nasilenie objawów choroby. Jednak po ponownym zastosowaniu standardowej dawki leczenia u 91% pacjentów uzyskano pozytywne efekty terapii.

Podsumowując, czynnikami, które mogą obniżać ryzyko zaostrzenia ZZSK po zredukowaniu dawki, są wystarczająco długi czas podtrzymania niskiej aktywności choroby (powyżej 5,3 miesiąca) oraz stosowanie większej średniej dawki leczenia w danym czasie (wartość odcięcia 60,6%).

W związku z występowaniem zaostrzeń po stosowaniu zredukowanej dawki leku u pacjentów z trwałą remisją choroby leczenie powinno być stale kontrolowane.

Monitorowanie terapii biologicznej (ang. therapeutic drug monitoring, TDM) jest kluczowym elementem jej prawidłowego działania. TDM obejmuje ocenę stężenia leku oraz poziomu przeciwciał przeciwlekowych (ADA) w organizmie pacjenta. Głównym założeniem leczenia biologicznego jest indywidualne podejście do każdego pacjenta, co ma na celu podniesienie skuteczności terapii, zminimalizowanie ryzyka reakcji niepożądanych oraz zredukowanie kosztów związanych z drogim leczeniem. Monitorowanie skuteczności leczenia biologicznego jest kluczowe dla optymalizacji procesu terapeutycznego, dzięki czemu możliwe jest ustalenie odpowiedniego dawkowania leku oraz poznanie ewentualnych przyczyn niepowodzenia terapii.

Prosty test, wysoka jakość – testy MabTrack

EUROIMMUN oferuje zestawy testowe MabTrack do monitorowania stężenia Adalimumabu i Infliximabu oraz obecności skierowanych przeciwko nim przeciwciał klasy IgG z wykorzystaniem metody immunoenzymatycznej ELISA. Prosta procedura oznaczenia oraz gotowy zestaw testowy pozwalają na wdrożenie TDM niemal w każdym laboratorium. Testy MabTrack charakteryzują się wysoką czułością oraz swoistością, umożliwiając przeprowadzenie rzetelnej diagnostyki u pacjentów poddanych leczeniu biologicznemu.

Testy MabTrack do monitorowania stężenia leku:

  • MabTrack Level Infliximab, ED 4120-9601
  • MabTrack Level Adalimumab, ED 4110-9601

Testy MabTrack do badania poziomu przeciwciał przeciwko lekowi:

  • MabTrack Anti-Drug-Antibody Infliximab, ED 4121-4801 G
  • MabTrack Anti-Drug-Antobidy Adalimumab, ED 4111-4801 G

Piśmiennictwo

  1. https://euroimmun.pl/blog/mabtrack-monitorowanie-leczenia-biologicznego-w-twoim-zasiegu/
  2. https://www.termedia.pl/reumatologia/Zesztywniajace-zapalenia-stawow-kregoslupa-zmniejszenie-dawki-leku-biologicznego,41953.html
  3. https://www.termedia.pl/f/f/b5757afe05b83cdfeb3f735732f6de23.pdf
  4. https://www.dlalekarzy.roche.pl/content/dam/hcp-portals/poland/documents/onkoroche/OR_AVM_final.pdf
  5. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.16.12.1
Buluk

Małgorzata Buluk

Asystent w Dziale Badań Genetycznych, Diagnosta Laboratoryjny nr PWZDL 16914

71 75 66 027/28, kom. 511 710 286

m.buluk@euroimmun.pl

Masz pytanie dotyczące tego tematu? 





    Katalog produktów